ماجرای فیلترینگ هوشمند و توقف آن با رمزنگاری شبکه های اجتماعی

گفته شده است که از آغاز فرآیند فیلترینگ هوشمند تا کنون، چیزی حدود ۱۱۰ میلیارد تومان برای آن هزینه شده است. اما، همانطور که می دانید، در حال حاضر پیام رسان ها و برخی شبکه های اجتماعی از سیستم رمزنگاری برخوردارند و به همین سبب امکان استفاده از فیلترینگ هوشمند در آن ها را غیرممکن کرده اند. حال با این شرایط، پرسشی که در ذهن می آید یکی این است که این هزینه در حال حاضر برای چه منظورهایی صرف می شود و دیگر اینکه برای حذف مطالب مناسب در پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی چه روشی می توان به کار برد؟
احتمالاً می دانید که فلسفه ی وجودی فیلترینگ هوشمند، که در سال ۱۳۹۳ توسط واعظی، وزیر ارتباطات آن زمان، معرفی شد، فیلتر یک وب سایت به طور کامل نیست، بلکه فیلتر مطالب غیر قابل انتشار و به عبارت بهتر نامناسب آن است.

گویا آی تی – اما وزارت ارتباطات چندین و چند بار از راهکارهایی برای پیشبرد فیلترینگ هوشمند نام برد. یکی از این راهکارها استفاده از سه دانشگاه برای طراحی فیلترینگ هوشمند بود و البته در همین راستا نیز تفاهم نامه ای میان شرکت ارتباطات و پژوهشکده ی ICT منعقد گردید. بر طبق این تفاهم نامه، اینگونه مقرر شد که مرحله ی اول از این سامانه تا انتهای خرداد ماه سال ۱۳۹۴ به بهره برداری برسد و با استفاده از آن، صفحات هر یک از وب سایت ها از یکدیگر تفکیک شده و صرفاً دسترسی به آن قسمت هایی که از محتوایی نا مناسب برخوردارند غیر ممکن گردد.
در آن زمان، وزیر ارتباطات بر این نظر بود که ۸۵ تا ۹۰ درصد محتوای سایت ها سالم است و با استفاده از فیلترینگ هوشمند می توان آن محتوای باقی مانده را غیر قابل دسترس کرد. او بر این اعتقاد بود که فیلترینگ هوشمند در سه مرحله و طی ۱۰ ماه اجرا خواهد شد. مرحله ی اول آن که توضیح داده شد. اما در مرداد ماه سال ۹۴، واعظی، وزیر ارتباطات آن زمان، آغاز مرحله ی دوم را اعلام کرد و با تأکید بر سرمایه گذاری زیادی که بر روی این طرح صورت گرفته، از مذاکره با شرکت های دیگر پرده برداشت.
در بهمن ماه ۱۳۹۴، واعظی از فیلترینگ هوشمند اینستاگرام و تلگرام سخن گفت و امیدهای تازه ای در این باب را عنوان کرد. در همان زمان، معاون واعظی از اختصاص ۱۱۰ میلیارد تومان به مورد فیلترینگ هوشمند خبر داد.
تقریباً یک ماه بعد واعظی از ورود به مرحله ی سوم فیلترینگ هوشمند خبر داد. همین خبر باری دیگر در مهر ماه ۱۳۹۵ داده شد و واعظی بر روی احراز هویت کاربران در این مرحله تأکید کرد.

رمزنگاری شدن اینستاگرام و متوقف شدن فیلترینگ هوشمند
علی رغم آن همه هزینه و تلاشی که برای فیلترینگ هوشمند صورت گرفت، دست آخر این فرآیند در تیر ماه همین امسال، متوقف شد. واعظی برای توضیح در باب توقف اجرای فیلترینگ هوشمند به رمزنگاری شدن اینستاگرام اشاره کرد و از مذاکره با مدیر اینستاگرام در باب «موضوعاتی که از نظر آن ها نا مناسب است» خبر داد.
آن گونه که واعظی اظهار کرد، در صورت رفع مشکل از مبدأ در اینستاگرام، از تجهیزات فیلترینگ هوشمند در جایی دیگر استفاده خواهد شد.
در حال حاضر همه ی شبکه های اجتماعی رمزنگاری شده اند. این یعنی هر کس که بخواهد به ترافیک این شبکه ها دسترسی داشته باشد بایستی هزینه ای سنگین متقبل شود تا بتواند به رمز آن ها دست پیدا کند. اما بدیهی است که شرکت مورد نظر می تواند به محض اطلاع به سادگی هر چه تمام تر رمز ها را تغییر داده و تلاش و هزینه ی آن ها را بر باد دهد.
با همه ی این احوال، آن ۱۱۰ میلیارد تومانی که گفته شد برای فیلترینگ هوشمند اختصاص داده شده، واکنش های زیادی را برانگیخت. یکی از این واکنش ها این بود که چرا این هزینه صرف چیزی بهتر، مانند پرداخت وام به شرکت های دانش بنیان و یا حمایت از شبکه های اجتماعی داخلی، نشده است؟
در حال حاضر که پیام رسان ها و شبکه های اجتماعی از رمزنگاری استفاده می کنند و به همین سبب نمی توان بر روی آن ها از فیلترینگ هوشمند استفاده کرد، این هزینه در کجا صرف می شود؟