نرم افزارها زنده می مانند؟

شما هم مثل من از فایرفاکس استفاده می‏کنید؟ چه عالی! اما اگر بنیاد موزیلا فردا صبح تصمیم‏ بگیرد توسعه فایرفاکس را متوقف کند چه؟ برای مرورگری که اینقدر به آن وابسته‏ایم، چه رخ خواهد داد؟ مرورگرهای خوب دیگری هم البته هستند: اپرا، سافاری و به تازگی کروم. اما من و شما می‏دانیم که فایرفاکس خودمان را می‏خواهیم توقف توسعه آن برای ما مانند یک مصیبت خواهد بود. اما بیشتر کاربران اینترنت هنوز هم از IE استفاده می‏کنند.

اگر مایکروسافت پس فردا ظهر تصمیم بگیرد توسعه IE را متوقف کند، آنها چه خواهند کرد؟ (آنها را نمی‏دانم، اما من از مایکروسافت تشکر خواهم کرد). ممکن است من از IE خوشم نیاید، اما نمی‏توانم انکار کنم که کاربران زیادی. در واقع بیشتر کاربران، از IE استفاده می‏کنند و کم و بیش به آن وابسته‏اند. در هر کدام از این دو مورد، کاربران انتخاب‏های متعدد دیگری پیش رو دارند که می‏توانند به آنها بگردایند، اما تصور کنید سرنوشت بسیاری از شرکت‏های نرم‏افزاری که از Eclipse به عنوان ابزار اصلی توسعه کد استفاده می‏کنند، چه خواهد شد اگر IBM هفته آینده اعلام کند، پروژه‏ اکلیپس را دیگر ادامه نخواهد داد؟ باز هم البته ابزارهای مشابه بسیاری وجود دارند که بتوان به آنها اندیشید، اما در اینجا با کسب و کارهای گسترده و آموزش گروهی برنامه‏نویسان و دشواری‏های مهاجرت از یک مجموعه گسترده ابزارها به مجموعه‏ای دیگر روبه رو هستیم. دشواری کار بسیار بیشتر از تغییر مرورگر وب است. به عنوان آخرین نمونه، فرض کنیم مایکروسافت اعلام کند پروژه Visual Studio را به طور کامل تعطیل خواهد کرد. پیامد چنین تصمیمی برای کسب و کارهایی که به این محصول وابسته‏اند، چه خواهد بود؟

به احتمال زیاد، متوجه تفاوتی که میان دو مثال اپن‏سورس و دو مثال تجاری در بالا وجود دارد، شده‏اید. اکنون باید پرسش خود را درباره فایرفاکس و اکلیپس بازآرایی کنیم: آیا چشم‏انداز متوقف شدن پروژه فایرفاکس یا اکلیپس اساساً محتمل است؟ به نظر من، نه. اگر بنیاد موزیلا فایر فاکس را رها کند، محتمل‏ترین حالت آن است که فایرفاکس به چندین شاخه جدید تقسیم می‏شود، به این شکل که چندین گروه مختلف، هر کدام آخرین کد فایر فاکس را می‏گیرند و توسعه آن را خود ادامه می‏دهند و باز هم احتمالاً به تدریج یک گروه با اقبال بیشتری از جانب کاربران رو به رو خواهد شد. در مورد اکلیپس هم با توجه به بزرگ‏تر و پیچیده‏تر بودن کل نرم‏افزار، می‏توان پیش‏بینی کرد که دست‏کم یک گروه بزرگ، احتمالاً با پشتیبانی یک شرکت بزرگ، کار توسعه آن را بر مبنای آخرین کد منبعی که IBM منتشر می‏کند، ادامه خواهند داد. در مورد نرم‏افزارهای آزاد یا اپن‏سورسی که میزان استقبال از آنها از حد معینی فراتر می‏رود، می‏توان اطمینان بسیار بیشتری داشت که در درازمدت نیز زنده و فعال خواهند بود و در قالب‏های تازه به رشد خود ادامه خواهند داد. در مورد نرم‏افزارهای تجاری چه‏طور؟

اگر شرکت ادوبی فردا اعلام کند، از توسعه و ارائه Flash خسته شده و می‏خواهد تمام توانش را روی توسعه مجموعه CS قرار دهد (با فرض اینکه ترس از وال استریت مانع چنین تصمیمی نشود). تکلیف سایت‏های بی‏شماری که کمی تا قسمتی مبتنی بر فلش هستند، چه خواهد شد؟

شاید چنین مثال‏هایی غیرواقعی به نظر برسد، اما در واقع هر سال شاهد توقف توسعه چندین پروژه نرم‏افزاری تجاری بزرگ هستیم که در حقیقت به معنی مرگ آنها است. آیا راهی برای زنده نگه داشتن نرم‏افزاری که در عین کار بر پسند و موفق بودن، عرضه کننده تجاری آن از توسعه دادنش به تنهایی ناتوان شده، وجود دارد؟ بله. مثال؟

نمونه‏های دیگری از اپن‏سورس کردن نرم‏افزارهای تجاری را نیز هر سال شاهد هستیم. به این ترتیب، یک توسعه دهنده پروژه‏ای را که فربه شده و خودش توان نگهداری آن را ندارد، از مرگ می‏رهاند.

از این نگاه، می‏توان مدل توسعه نرم‏افزارهای اپن سورس را بیشتر مانند روش جامعه علمی دانست. بسیار شنیده‏ایم از دانش‏های پنهان مانده‏ای که با کاشفان خود به خاک سپرده شده‏اند. تلاش همیشگی جامعه علمی بر این است که میان امانت‏داری علمی و دسترس‏پذیر کردن دانسته‏ها برای همگان، تعادل معقولی بر قرار کند، به گونه‏ای که تا حد ممکن یافته‏های تازه از نظرها دور نمانند و زمینه‏ساز پیشرفت‏های دیگر شوند و از سوی دیگر در دسترس بودن آثار علمی باعث نشود کسانی نقض امانت کنند و پیمودن راه پیموده را به خود نسبت دهند.

در مدل توسعه اپن‏سورس نیز همگان امکان دسترسی آزاد به کد منبع را دارند و امکان یافتن ایرادها و افزودن ایده‏های نوبه مجموعه حاضر بسیار بیشتر می‏شود از سوی دیگر، در جهان نرم‏افزارهای اپن‏سورس نیز متاسفانه شاهد رفتارهای نادرست هستیم که اثبات کردن و پی‏گیری آنها دشوار است، زیرا در این حالت راهی به سوی کدر و مبهم شدن وضعیت پیموده می‏شود. برخی از توسعه دهندگان از گواهی نامه‏های کدهای اپن‏سورس و آزاد(ماند GPL، اما نه فقط محدود به آن) تخلف می‏کنند و گاهی نرم‏افزاری تجاری و کدبسته عرضه می‏کنند که تا حد زیادی بر پایه کدهای آزاد یک یا چند نرم‏افزار آزاد یا اپن‏سورس، ساخته شده‏اند. در بسیاری از موارد ثابت کردن چنین تخلفی دشوار است (اگر غیرممکن نباشد)، زیرا ادعای تخطی یک توسه دهنده از گواهی نامه‏های آزاد نیازمند دسترسی داشتن به کد منبع است و در مورد نرم‏افزاری که به شکل بسته ارائه شده، چنین امکانی به سادگی وجود ندارد.

اما دست جامعه نرم‏افزارهای آزاد نیز بسته نیست. همچنان که جامعه علمی برای یافتن متخلفان، متکی بر دانش پیشگان در همه جا و در تمامی رشته‏ها است، جامعه نرم‏افزارهای آزاد نیز کاربران و برنامه‏نویسانی دارد که موارد تخلف از گواهی‏نامه‏های رسمی نظیر GPL را یافته و پی‏گیری می‏کنند. نمونه‏هایی از این تلاش‏ها را می‏توانید در سایت www.ghl-violations.org ببینید.

به یک تعبیر شاید بتوان گفت نرم‏افزار هر قدر به افق آزادی و اپن‏سورس بودن نزدیک شود، زنده‏تر است و دور ساختنش از این ساحت به مفهوم میراندن آن است. میراندن نرم‏افزار جُرم است.

برگرفته از شبکه