چرخه‌ي عمر داده‌ها

  • 1389/12/18
  • ITTeach
  • 0

 

مراحل زندگي داده

سير تحوّلات داده را، از ابتداي شكل‌گيري يك مفهوم در ذهن بشر، تا تبديل آن به دانش، كه ابزار برتري اقوام و ملّت‌ها بر ديگران در عصر حاضر به شمار مي‌رود، مي‌توان به پنج بخش كلّي تقسيم نمود.

آنچه كه براي اوّلين بار در ذهن بشر شكل مي‌گيرد و موجوديّت مي‌يابد، مفهوم[1] نام دارد. مفهوم مي‌تواند نام يك شيء، بيان يك احساس و يا هر چيز ديگري از اين دست باشد. در مورد تعريف مفهوم در دايرة المعارف انكارتا[2] آمده است : هر چيزي كه بر مبناي تجربه، خلّاقيّت و يا تصويرسازي و فرضيه‌پردازي توسّط ذهن بوجود آيد.

مفهومي كه در ذهن ايجاد شده‌است بايستي توسّط يكي از ابزارهاي ارتباطي انسان، كه آنها را “زيست‌رسانه[3]” نام نهاده‌اند، به ديگران منتقل شود. مثلاً از طريق سخن،  دست‌نوشته، حركات بدن و يا به هر صورت ديگر. در هر حال، چيزي كه بر اين اساس به وجود مي‌آيد، داده[4] نام دارد. ويكيپديا، دايرة المعارف اينترنتي در تعريف داده مي‌گويد: مجموعه‌اي از واحدهاي اطّلاعاتي كه از هم مستقل هستند[5].

داده‌ي خام، بايستي توسّط يك ابزار عملگر[6] و يا در حين يك فرايند[7]، مورد بررسي، تغيير و تكميل قرار گيرد تا براي انسان ارزش استفاده داشته باشد. اين فرايند را پردازش[8] يا پروسه مي‌نامند. محصول اين فرايند، موجوديّتي غني‌تر از داده است كه قابليّت استفاده دارد و به آن، فراداده[9] يا اطّلاعات[10] مي‌گويند. وب‌سايت ديكشنري دات كام[11] در تعريف اطّلاعات آورده است‌: مجموعه‌اي از حقايق و يا داده‌ها.

پس از كسب اطّلاعات كافي در يك مورد، به شناخت از آن مورد دست مي‌يابيم. شناخت[12] يا آگاهي[13]، حالتي است كه به ما، امكان بررسي يك موضوع و تصميم گيري در قبال نحوه‌ي مواجهه با آن را مي‌دهد. شناخت نيز در سطحي بالاتر از اطّلاعات قرار دارد. امّا همانند موجوديّت‌هاي قبل از خود ( كه به نحوي، پيش‌نيازهايش نيز به شمار مي‌روند )، در برخي موارد، تمايز آن با موجوديّت قبل و بعد ممكن نيست. ديكشنري وبستر در مورد آگاهي مي‌نويسد: مرحله‌ا‌ي سطح بالا از فهم در مورد يك موضوع[14]‌.

دانش[15] يا خرد[16]، سطح عالي آگاهي از يك موضوع است و زماني حاصل مي‌شود كه شناخت ما در مورد چند موضوع متفاوت، در كنار هم قرار گيرد و به نتيجه‌اي سودمند منتهي شود كه خارج از محدوده‌ي درك شناختي ما از يك پديده است. دانش را اينگونه تعريف مي‌كنند: شناخت كاملي از يك موضوع كه بر پايه‌ي تجربه و تحليل ذهني بوجود مي‌آيد[17].

از بين موارد ذكر شده، دو مورد وجود دارند كه مطلقاً مختص انسان بوده و از دسترس رايانه‌ها و ماشين‌ها، هرچند هوشمند و قدرتمند، به دور هستند. آن دو مورد، مفهوم و دانش هستند. توليد مفهوم و دست‌يابي به دانش، چيزي است كه هوش مصنوعي[18] امروزي نتوانسته است به قلمرو آن وارد شود و متعالي‌ترين آرزوي دانشمندان اين عرصه، همواره اين بوده است كه ماشيني توليد كنند كه مفاهيم ذهني بشر را درك كرده، مفهوم توليد نمايد و دانش برخورد با مشكلات را دارا باشد.

آنچه كه امروزه در علم هوشمندي ماشين‌آلات بدان تكيه داريم، تنها تصميم‌گيري[19] بر اساس موقعيّت مكاني و زماني‌ و بر پايه‌ي شبيه‌سازي رفتار انساني است و نه ايجاد مفهوم و دارابودن دانش. سيستم‌هاي پشتيباني از تصميم‌گيري[20] و سيستم‌هاي خبره[21]، از اين دست پيشرفت‌ها هستند كه البتّه مدّت زيادي نيست كه در علوم رايانه وارد شده‌اند.

براي درك بهتر تعاريف بالا، مثالي را ارائه مي‌دهيم. كلمه‌ي “آتش” را در نظر گرفته و سعي مي‌كنيم مفاهيم، داده، اطّلاعات، شناخت و دانش پيرامون آن را بررسي كنيم. مثال‌هاي بي‌شماري در اين رابطه مي‌توان ارائه داد كه در اينجا به يك مورد اكتفا نموده و مابقي را به ذهن خلّاق و جستجوگر خواننده‌ي محترم اين متن واگذار مي‌كنيم.

ü      برخي مفاهيم مربوط به آتش اينها هستند : جسم، داغ بودن، سوزش دست، احساس بد

ü      تعدادي از داده‌هاي اين مسأله مي‌توانند اينها باشند : جسم داغ گوشه‌ي اتاق، به سمت جسم حركت كردن، دست زدن به جسم

ü      اطّلاعات موجود : جسم داغ دست را سوزاند، احساس بسيار بدي دارم

ü      شناخت موضوع : گوشه‌ي اتاق جسم داغي وجود دارد كه دست را مي‌سوزاند، هر جسم داغ مي‌تواند دست را بسوزاند و احساس بسيار بدي ايجاد كند

ü      دانشي كه ممكن است بدست آيد : اگر در جنگل تنها بودم و گرگ به من حمله كرد، جسم داغي را ( مثلاً انتهاي گداخته‌ي تكّه‌چوبي از آتشي كه براي گرم‌كردن خودم درست كرده‌ام ) به سمت او بگيرم تا بسوزد، فرار كند و من صدمه نبينم.

ارسالي توسط:

محسن پاك‌نيّت،ليسانس مهندسي فنّاوري اطّلاعات


[1] Concept

[3] Biomedia

[4] Datum (Data)

[6] Functional

[7] Process

[8] Processing

[9] Metadata

[10] Information

[12] Cognition

[13] Awareness

[15] Knowledge

[16] Wisdom

[18] Artificial Intelligence

[19] Decision Making

[20] Decision Supporting Systems (DSSs)

[21] Expert Systems

 

دیدگاه خود را وارد کنید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *