ايران‌كد، پروژه اي در حوزه فناوري اطلاعات كشور (قسمت 6 از 7)
مقدمه:
در بخش‌هاي پيشين اين نوشته، در مورد كاركردهاي مختلف نظام‌هاي كدگذاري و سيستم‌هاي طبقه‌بندي اقلام و ايجاد بستر اطلاعاتي مناسبي براي پشتيباني از زنجيره‌هاي تأمين و تقاضا در كسب و كارهاي الكترونيكي صحبت كرديم. سازمان جهاني GS1 كه متولي امر توليد و توسعه‌ي استانداردها در اين حوزه مي‌باشد را شناختيم. سپس با مركز ملّي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران و طرح نظام ملّي طبقه‌بندي و كدگذاري كالا و خدمات ايران (ايران‌كد) آشنا شديم. دو بخش باقي مانده از اين سري مقالات، به معرفي خدمات ارائه شده توسط اين مركز به بنگاه‌ها و توليدي‌ها و در نهايت تأثير اين خدمات در توسعه و تسهيل تجارت الكترونيكي در كشور مي‌پردازد. لطفا مجله‌ي اينترنتي گويا آي‌تي را در ادامه‌ي اين نوشتار همراهي بفرماييد.
قسمت ششم:
با شناختي كه از كد ملّي كالا پيدا كرديم، اين سؤال پيش مي‌آيد كه اين كد 16 رقمي كه به هر كالاي توليدي ملّي و يا كالاهاي وارداتي به كشور اختصاص مي‌يابد، چه كاربردي در دنياي واقعي داشته و چه اهميتي براي كشور دارد. براي درك بهتر كاربردهاي خدمات مرتبط با كد ملّي كالاها و اقلام در كشور، ابتدا بايد ذي‌نفعان ايران‌كد را شناسايي كنيم. به طور كلّي 4 دسته از خدمات ايران‌كد به طور مستقيم و غير مستقيم سود مي‌برند:
1- توليدكنندگان و عرضه‌كنندگان كالاها: اين گروه از طريق ثبت محصولات خود در پايگاه داده‌‌هاي ايران‌كد، امكان اطلاع‌رساني و تبليغ رايگان محصول خود با برد وسيع در پرتال ملّي اطلاعات كالاها را پيدا مي‌كنند. علاوه‌بر اين، با استانداردسازي، طبقه‌بندي و نظام‌مند كردن اطلاعات محصولات در اين سامانه، زبان مشتركي در شناسايي اقلام بين توليدكننده، عرضه‌كننده و مشتري ايجاد شده و بازاريابي و جلب مشتري را براي اين دسته از ذي‌نفعان تسهيل مي‌كند و موجب حضور توليدكنندگان و عرضه‌كنندگان در فضاي كسب و كار و تجارت الكترونيكي شده و امكان فروش اينترنتي محصولات را برايشان فراهم مي‌كند. مزيت ديگر ايران‌كد براي اين گروه، اين است كه يك صفحه‌ي شخصي براي شركت‌هاي توليدكننده‌ي كالا در اين پرتال ايجاد شده و شركت مي‌تواند از اين طريق، خود را به مشتريان در سطح كل كشور معرفي نمايد. دستيابي به اطلاعات رقابتي رقبا و اطلاعات كارآفريني جهت توسه و ايجاد كسب و كار نيز مزيت‌هاي ديگر ايران‌كد براي اين قشر محسوب مي‌شوند.
2- بنگاه‌هاي اقتصادي و سازمان هاي بخش عمومي كشور: مهمترين كاربرد ايران‌كد براي اين دسته از ذي‌نفعان، شناسايي دقيق، راحت و كامل شركت‌ها و محصولات آنها براي مصارف سازماني است. علاوه بر اين، اطلاعات ذكر شده در حوزه‌هاي مديريتي نيز قابل استفاده بوده و تصميم‌گيري و برنامه‌ريزي مالي سازمان را تسهيل مي‌كند.
3- مجموعه دولت و سازمان‌هاي وابسته به آن: دولت به عنوان اولين و مهمترين ذي‌نفع نظام ايران‌كد، از اين سيستم منافع زير را دنبال مي‌كند:
- بودجه‌بندي و سياستگذاري مناسب بر اساس اطلاعات دقيق و درست طبقهبندی‌شده درباره محصولات توليدي در داخل و محصولات وارداتي و صادراتي كشور
- شناسايي منابع تأمين كالا و دستيابي به اطلاعات دقيق شركت‌ها و محصولات مرتبط برای خریدهای دولتی
- تعيين ميزان توليد و استخراج ظرفيت توليدي كشور در محورهاي مختلف اقلام
- فراهم‌سازي بستر اطلاعات مناسب جهت کنترل ورود و خروج کالا به کشور و مبارزه با قاچاق كالا
- تسهيل در نظام هماهنگ قيمت‌گذاري و كنترل قيمت‌ها
- تسهيل حمايت از مصرفكنندگان و عرضه‌كنندگان كالا و خدمات
- برنامه‌ريزي جهت تأمين منابع در موقعيت‌هاي بحراني احتمالي همانند بلاياي طبيعي و …
- برنامه‌ريزي براي ايجاد ساختار استاندارد ملّي كيفيت كالاها و خدمات به صورت يكپارچه
- ايجاد و طراحي پرتال محصولات ايراني جهت معرفي توانمندي ايران به ديگر كشورها
- رهگيري كالا، ايجاد نظام مالياتي ساختار يافته بر اساس توليدات ملّي، كاهش زمان توقف كالا در گمركات
- كمك به شكل‌گيري بازار شفاف، روان و كارآمد كه رضايت مردم را نسبت به عملكرد دولت در كنترل كمي و كيفي بازار و بازرسي قانوني از توليدكنندگان در پي خواهد داشت.
- و …
4- مصرف كنندگان كالا: هر فرد یا سازمانی که کالایی را برای مصرف یا برای به کارگیری در محصول نهایی خود خریداری می‌کند، به اطلاعاتي درباره قلم کالاهايي که خريداري مي‌نمايد احتياج دارد. ايرانکد مي‌تواند علاوه بر ارائه اين اطلاعات مزايايي را بهشرح زير براي مصرفکنندگان کالا داشته باشد:
- شناسايي منابع مناسب عرضه‌كننده اقلام از طريق دستیابی به مجموعه عرضه‌کنندگان تولیدات داخلی و وارداتی
- مقايسه بين محصولات مختلف مشابه توليد شده توسط توليدكنندگان مختلف و انتخاب بهترين گزينه
- تحليل مصارف و خريدها با استفاده از نظام طبقه‌بندي ملي كالا
- مديريت بهتر موجودي‌ها با شناسايي و كدگذاري دقيق در خريد، انبارداري و توزيع
- كاهش هزينه‌هاي عملياتي و اجرايي
- بودجه‌بندي و هزينهيابي مناسب براساس اطلاعات هماهنگ و يكپارچه
- عدم نياز به طراحي يك سيستم طبقه‌بندي و كدگذاري داخلي كالا براي بهكارگيري در سيستم‌هايي مانند خريد، انبار، مالي و …
- آگاهي از مشخصات فني محصولات و مشاهده جزئي‌ترين اطلاعات كالا و توليدكننده‌ي كالا در پرتال ايران‌كد
- ايران‌كد در كنار شفافيت بازار، موجب رقابتي شدن آن و كنترل قيمت‌ها و از ميان رفتن انحصار مي‌شود و از اين طريق، موجب آزادي عمل مشتريان در تصميم‌گيري با ارائه گزينه‌هاي متعدد جهت انتخاب مي‌گردد.
ابزارهاي توليدي توسط مركز ملّي شماره‌گذاري جهت استفاده از ايران‌كد
براي استفاده از خدمات ذكر شده‌ي ايران‌كد، نياز به ابزار و فناوري‌هايي است كه مركز، انواع متنوعي از اين ابزار را در اختيار ذي‌نفعان و دريافت‌كنندگان خدمات خود قرار مي‌دهد. مهمترين اين ابزارها عبارت‌اند از:
1- باركد GS1 كالا: كدميله‌اي 13 رقمي كه كالا را در سطح بين‌المللي معرفي مي كند اما توصيف نمي نمايد.
2- باركد ملّي كالا (ايران‌كد): كدميله‌اي 16 رقمي كالا كه آن‌را در سطح كشور معرفي و توصيف مي‌نمايد.
3- ديتابار كالا: كد ميله‌اي كالا براي الصاق بر روي اجسام كوچك و بسيار كوچك.
4- ديتاماتريس كالا: شناسه دو بعدي كالا براي نسبت دادن حجم انبوهي از اطلاعات به اجسام كوچك و بسيار كوچك.
5- برچسب RFID كالا: شناسه الكترومغناطيسي كالا كه به صورت برچسب بر روي كالا الصاق مي‌گردد.
6- كاتالوگ الكترونيكي كالا: صفحه‌ي اختصاصي بر روي پرتال ايران‌كد كه اطلاعات كاملي در مورد مشخصات كالا ارائه مي‌دهد و شناسنامه‌ي كالا محسوب مي‌شود.
7- ساختار طبقه‌بندي شده‌ي كالا بر روي پرتال ايران‌كد
8- بسته‌ي شركتي: نرم‌افزار نسخه شركتي سيستم كدينگ ملي كالا، نرم‌افزاري است كه در اختيار يك موسسه قرار مي‌گيرد و با استفاده از آن كليه مواد اوليه، قطعات، موجودي‌هاي انبار و اموال در گردش و محصولات او طبقه‌بندي و كدگذاري مي‌گردد. در اين سيستم اقلام به گونه‌اي كدگذاري مي‌شوند كه 7 رقم اوليه مطابق ساختار طبقه‌بندي ملي كالاست و به اين ترتيب با كدهاي تخصيص يافته توسط ديگر مؤسسات يكسان است. سريال كالا نيز بر اساس معيارهاي موسسه به كار گيرنده كالا تعيين مي‌شود. اين كد از جهت ساختاري به كدملي شبيه است اما اطلاعات اين اقلام در پايگاه اطلاعات مركز و پرتال اطلاع‌رساني ملي كالا قرار نمي‌گيرد. يكي از مهمترين مشخصات سيستم نرم‌افزاري (CCSB ) استفاده از مفهوم طبقه‌بندي و بهره‌مندي از مزاياي حاصله در چرخه تأمين كالا است. طبقه‌بندي اقلام موجودي در داخل سيستم‌هاي توليدي و توزيعي موجب افزايش سرعت در انتقال اطلاعات، تخصيص دادن موجودي‌ها به دسته‌هاي قابل كنترل، نظام دادن به اطلاعات براي مقايسه درست آنها با يكديگر، آماده‌سازي ساختار طبقه‌بندي براي كدگذاري كالاها، ساده‌كردن و كاهش هزينه‌هاي خريد، حمل و نقل، نگهداري و مسائلي از اين دست خواهد شد. بهكارگيري اين بسته مي‌تواند عوايد ذيل را حاصل نمايد:
- صرفه‌جويي كلان اقتصادي از طريق مديريت بهينه كالاي در جريان
- شناسنامه‌دار شدن كالاهاي تحت پوشش
- ايجاد كليد و زبان مشترك ارتباطي با عناصر داخلي و خارجي شركت
- تحت كنترل درآوردن اطلاعات محصولات و كاتالوگ آنها
- امكان‌پذير شدن تجزيه و تحليل سلسله مراتبي خريدها و مصارف
- تسهيل مديريت موجودي و انبار و اموال
- كاهش هزينه نهايي و برخورداري از لجستيك مؤثر و يكپارچه
- ايجاد بستر اطلاعاتي اقلام جهت تزريق به سطوح عملياتي شركت
9- بسته‌هاي آموزشي عمومي: با مراجعه به پرتال آموزشي ايران‌كد كه در قسمت‌هاي قبل معرفي گرديد، مي‌توان به بسته‌هاي آموزشي مفاهيم و ساختار ايران‌كد جهت استفاده‌ي عمومي دسترسي پيدا كرد. همچنين، مركز ملي شماره‌گذاري اقدام به آموزش مدرسين و متخصصين ايران‌كد جهت كمك به پيشبرد اين نظام در صنعت بازرگاني كشور كرده و پس از برگزاري دوره‌هاي آموزشي حضوري و الكترونيكي، به پذيرفته شدگان گواهينامه معتبر از سوي وزارت بازرگاني اعطا مي‌نمايد.
علاوه بر خدمات ذكر شده، كاركردهاي ديگري نيز به فراخور نيازها مي‌توان از ايران‌كد انتظار داشت و در همين جهت، مركز ملي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران و وزارت بازرگاني از طرح‌هاي پژوهشي و پايان‌نامه‌هاي مقاطع كارشناسي ارشد و دكترا در حوزه‌ي ايران‌كد حمايت كرده و به كارآفرينان اين حوزه تسهيلات ويژه‌ي آموزشي و … اعطا مي‌نمايند.
در بخش بعدي كه آخرين قسمت از سري مقالات آشنايي با پروژه‌ي عظيم ملي ايران‌كد خواهد بود، نقش ايران‌كد در توسعه و تسهيل تجارت الكترونيكي در كشور را با هم بررسي خواهيم كرد.