چگونه لحیم‌کاری کنیم: راهنمای مبتدیان

یکی از کارهایی که افراد خبره به آن علاقه دارند لحیم کاری‌کاری است‌٬ اما بسیاری از ما با فنون صحیح آن آشنا نیستیم. به راحتی می‌توانید این مهارت را به رزومه حرفه‌ای خود اضافه کنید. در اینجا با چگونگی این کار آشنا شده و با هم دست به کار می‌شویم.

(کپی‌رایت تصویر: oskay)

لحیم‌کاری چیست؟

(کپی‌رایت تصویر: Public Domain Photos).

هویه (ابزار لحیم‌کاری) دارای یک نوک فلزی بوده که به شدت داغ می‌شود. داریم درباره دمای حدوداً ۸۰۰ درجه فارنهایت (۴۲۶ درجه سانتیگراد) حرف می‌زنیم. البته در یک هویه خوب٬ خودتان می‌توانید دما را تنظیم کنید. کار هویه این است که گرما را به چیزهایی نظیر سیم٬ پایه ترانزیستور و پدهای روی مدار چاپی (PCB) منتقل کند. وقتی منطقه مورد نظر به اندازه کافی گرم شد٬ لحیم روی آن قرار می‌گیرد. اگر قصد دارید لحیم‌کاری را ادامه بدهید٬ بهتر است که به جای یک هویه ارزان‌قیمت ۱۵ دلاری یک هویه ۳۰ – ۴۰ دلاری ۲۰ تا ۳۰ وات خریداری کنید. به این ترتیب٬ وسیله‌ای که می‌خرید برایتان ماندگار می‌شود و می‌توانید در کارهای مختلف از آن استفاده کنید. علاوه بر این٬ می‌توانید روی دمای هویه هم کنترل داشته باشید. همچنین٬ هویه‌های اسلحه‌مانندی نیز در بازار وجود دارند اما از آن‌ها تنها باید در تعمیر کابل‌های ضخیم استفاده کنید و هیچ‌گاه آن‌ها را روی مدار چاپی به کار نبرید. زیرا نوکشان دارای ولتاژ زیادی است که می‌تواند به قطعات الکترونیکی حساس آسیب وارد کند.

 

(کپی‌رایت تصویر: Public Domain Photos)

لحیم یک سیم نازک است که معمولا دور یک قرقره پیچیده شده و از آلیاژهای مختلف فلز ساخته می‌شود. وظیفه سیم لحیم متصل کردن اجزای مختلف به یکدیگر است. این اجزاء ممکن است انواع و تعداد گوناگونی داشته باشند٬ اما در مباحت الکترونیک کامپیوتر در ۶۰ درصد موارد قلع و در ۴۰ درصد سرب هستند. همچنین٬ لحیم‌های بدون سرب هم وجود دارد٬ اما این لحیم‌ها برای ذوب شدن به دمای بالاتری نیاز داشته و میزان «خیسی» آن‌ها کمتر است. این موضوع بدان معنا است که برای کار کردن با آن‌ها نیاز به هویه بهتری دارید و همچنین کندن آن‌ها نیز کار سخت‌تری است. لحیم‌های بدون سرب برای محیط زیست بهتر هستند و مزایای دیگری نیز دارند و تقریبا به همان شیوه لحیم‌های معمولی کار می‌کنند.

داخل سیم ماده‌ای به نام مغزی وجود دارد. مغزی باعث پاک شدن اکسایش موجود شده و سطح درگیر در فرآیند ذوب را تمیز می‌کند. در کاربردهای الکترونیک٬ می‌توانید از لحیم‌های کولوفان-هسته/کولوفان-مغزی استفاده کنید. لحیم‌های اسید-مغزی در سرب‌کاری مورد استفاده قرار می‌گیرد. اسید می‌تواند به اجزای حساس روی مدار چاپی آسیب وارد کند.

(کپی‌رایت تصویر: intherough)

بسیاری از افرادی که تا کنون از هویه استفاده نکرده‌اند٬ می‌ترسند که به تجهیزات آسیب برسانند٬‌ اما مهم‌تر از آن خطری است که خود شخص را تهدید می‌کند. هویه به دمای بسیار بالایی می‌رسد.خود لحیم هم یک فلز گداخته است. حتماً عینک ایمنی بر چشم گذاشته و مراقب لباس‌های گشاد و موهای خود باشید. همچنین٬ مراقب انگشتانتان هم باشید. کار بهتر این است که از دستکش استفاده کنید. سیم لحیم ممکن است حاوی سرب باشد. بنابراین٬ پس از لحیم‌کاری دست‌های خود را با دقت بشویید. همچنین بسیار مهم است که محیط کارتان دارای تهویه مناسب باشد زیرا بخار ناشی از کولوفان٬ در صورت استشمام٬ به ریه‌ها آسیب می‌رساند. عقل سلیم و تهیه تدارکات مناسب از همه چیز با اهمیت‌تر است. احتیاط لازم را به خرج دهید تا مشکلی برایتان ایجاد نشود.

تمیز کردن و قلعی کردن نوک هویه

(کپی‌رایت عکس: Mae Labs)

هویه باید از هر لحیمی پاک باشد تا بتواند گرما را به خوبی هدایت کند. هویه پس از اینکه در معرض هوا قرار می‌گیرد٬ اکسیده شده و تبدیل به عایق گرما می‌شود. نیاز داریم که گرما به خوبی هدایت شود تا بتوانیم اجزای مختلف را به سرعت و سهولت به یکدیگر لحیم کنیم. کثیف بودن نوک باعث می‌شود که مجبور شوید هویه را برای مدت طولانی‌تری نگه دارید و این مسئله ممکن است باعث آسیب رسیدن به مدار چاپی شود. یعنی چیزی که هیچ‌کس خواهان آن نیست.  یک اسفنج مرطوب بردارید و وقتی هویه به طور کامل داغ شد٬ نوک آن را به آرامی روی اسفنج بکشید تا لحیم‌های قدیمی از رویش برداشته شوند. نوک هویه باید تمیز و درخشان باشد و یا دست‌کم٬ به این حالت نزدیک شود.

پس از آن٬ قصد داریم نوک هویه را «قلعی» کنیم. این کار از نوک هویه محافظت کرده و اجازه می‌دهد که گرما به شکل بهتری به لحیم جدید منتقل شود. به دقت مقدار کمی از لحیم تازه را روی هویه داغ قرار دهید به طوری که نوک هویه با لحیم پوشیده شود. اگر این کار را به درستی انجام داده باشید٬ نوک هویه براق می‌شود. به محض آنکه نوک هویه قلعی شد٬ می‌توانید اجزای مورد نظرتان را به یکدیگر لحیم کنید. پس از هر چند بار اتصال٬ هویه رو مجددا تمیز و قلعی نمایید. همچنین٬ پس از پایان کار نیز نوک هویه را تمیز کنید. این عمل باعث افزایش عمر دستگاه شما می‌شود. به این ترتیب٬ یک هویه مرغوب سال‌ها برایتان کار خواهد کرد.

Joining Parts

اتصال قطعات

(کپی‌رایت عکس: Soldering Is Easy Comic Book)

هویه را در دستی که به آن مسلط هستید قرار داده و سیم لحیم را با دست دیگر بگیرید. وقتی دو قطعه را به یکدیگر لحیم می‌کنید٬ باید هویه را روی محل اتصال آن دو قرار دهید. هویه را چند ثانیه همان جا نگه داشته٬ سپس لحیم را زیر نوک هویه گذاشته و به وسیله هویه٬ سیم لحیم را به مدار چاپی فشار دهید (به تصویر فوق مراجعه کنید. نشان‌گر ماوس سیم لحیم را نشان می‌دهد). هویه را یک تا دو ثانیه در همین وضعیت نگه داشته و هر چقدر سیم لحیم نیاز بود وارد کنید. زمان مکث هویه ممکن است بر اساس نوع کار٬ موارد کاربرد و قطر لحیم متفاوت باشد. بنابراین لازم است که دستورالعمل را به دقت مطالعه کرده و تصاویر را بررسی کنید تا تصویری از نتیجه نهایی در ذهن داشته باشید.

(کپی‌رایت عکس: Soldering Is Easy Comic Book)

این قسمت اهمیت زیادی دارد. اول سیل لحیم را خارج کرده و هویه را چند ثانیه دیگر همان جا نگه دارید. این باعث می‌شود که لحیم همچنان به ذوب شدن ادامه داده و اتصال به خوبی برقرار شود. سپس٬ می‌توانید هویه را خارج کنید. کل این فرآیند نباید بیشتر از ۵ ثانیه طول بکشد. در حالت عادی٬ ۳ تا ۴ ثانیه کافی است.

چند ثانیه صبر کرده و به لحیم دست نزنید. لحیم به سرعت سرد می‌شود اما حرکت دادن یا فوت کردن اتصال باعث خراب شدن آن می‌شود. یک اتصال نامرغوب لحیم ظاهری شبیه به اکسایش٬ بیش از حد تیره و دانه دانه دارد. همچنین ممکن است توپی از لحیم روی منطقه اتصال باقی بماند. یک اتصال خوب باید دارای ظاهر صاف و یکدست بوده و طرفین آن مقعر باشند. اتصال خوب شبیه یک توپ برآمده نخواهد بود٬ بلکه ظاهری مسطح خواهد داشت.

لحیم‌زدایی

وقتی اتصالی را قطع کرده و یا مشکلی را بر طرف می‌کنید٬ اغلب می‌توانید لحیم را برداشته و مجددا لحیم‌کاری کنیم. اگر می‌خواهید قدم اضافی برداشته و مشکل را بر طرف کنید٬ می‌توانید لحیم قدیمی را به طور کامل حذف کرده تا فضای کافی برای لحیم داشته باشید. برای این هدف٬ دو ابزار وجود دارد: «مکنده لحیم» که بر اساس ایجاد خلأ عمل می‌کند و یا فتیله لحیم.

(کپی‌رایت عکس: Wikimedia Commons)

مکنده لحیم یک پمپ سرنگ مانند کوچک است که در دست قرار می‌گیرد. این پمپ از طریق ایجاد فشار خلأ٬ لحیم را از روی سطوح برمی‌دارد. مکنده لحیم ابزار خوبی است و کارش را به درستی انجام می‌دهد.

(کپی‌رایت عکس: Wikimedia Commons)

فتیله لحیم یک مس بافته‌شده است که لحیم‌های قدیمی به آن می‌چسبند. فتیله لحیم از مکنده لحیم گران‌تر بوده و یک وسیله مصرفی است. بنبراین٬ توصیه نمی‌کنم که از آن استفاده کنید. با این حال٬ در برخی از کارها استفاده از فتیله بهتر است زیرا حاصل کار بسیار تمیزتر درمی‌آید. هر دو ابزار لحیم‌زدایی دارای نقاط قوت خاص خود هستند و تفاوتشان این است که در هر کار خاص باید از یکی از آن‌ها استفاده کنید. برخورداری از محیط لحیم‌کاری تمیز از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا باعث کسب بهترین نتیجه شده و میزان خطر را به حداقل می‌رساند.

لحیم‌کاری عمل دشواری نیست. تنها باید تمرکز کنید٬ مراقب باشید دستتان نلرزد و اصول ایمنی را رعایت کند. خرید یک هویه مرغوب سرمایه‌گذاری خوبی است و باعث می‌شود که بتوانید به شخصه کارهای جالبی انجام دهید. حالا که با روند کار آشنا شدید٬ دست به کار شده و مهارت خود را به رخ بقیه بکشید!

 

آیا «ترفند»هایی برای لحیم‌کاری بلدید؟ تجربیات خود را از طریق کامنت با ما در میان بگذارید.

منبع: howtogeek