Fairphone، یک تلفن هوشمند اخلاق‌مدار؛ قدم به قدم به سوی تولید انبوه
بعد از مدت کوتاه 3 هفته‌ای برگزاری کمپین جمع کردن بودجه توسط استارت‌آپ هلندی Fairphone، این کمپین به هدف خود یعنی 5000 پیش‌فروش گوشی Fairphone رسید و عنوان شده که تحویل به مشتریان از اکتبر آغاز می‌شود. اما حالا این گوشی دقیقاً چه فرقی با گوشی‌های دیگر می‌کند؟ چرا به این گوشی لقب اخلاق‌مدار (Ethical) داده شده؟
این شرکت تلفن‌های همراه هوشمند و کاملاً حرفه‌ای و مدرنی می‌سازد، اما با این تفاوت که توجه بسیار خاصی به مراحل ساخت آن می‌کند. از مرحله‌ی استخراج منابع اولیه از معادن گرفته تا مرحله‌ی سوار کردن قطعات، بررسی می‌شود که آیا کارگران در شرایط مناسب کار می‌کنند یا خیر و آیا از کارشان رضایت دارند یا نه. و حتی این مورد هم بسیار مدنظر قرار می‌گیرد که تولید این گوشی چه آثار و ردپاهایی بر روی محیط زیست خواهد گذاشت و این که کمترین آثار مخرب را داشته باشد.
درست مثل اسباب‌بازی‌های دوران کودکی، گوشی‌های موبایل هم طوری شده‌اند که مدام در حال عوض کردن آن‌ها هستیم. هر روز مدل‌های جدیدی به بازار می‌آیند و اگر از لحاظ مالی مشکلی نداشته‌باشیم، به راحتی آن‌ها را می‌خریم و گوشی قبلی خود را رها می‌کنیم. خیلی هم خوشحالیم که با تکنولوژوی هم‌گام هستیم و از آخرین مد روز استفاده می‌کنیم. اما تا به حال پیش خود فکر کرده‌اید که این گوشی چطور ساخته شده و به دست ما رسیده؟
متأسفانه حقیقت تلخی پشت پرده‌ی ساخت وسایل الکترونیکی وجود دارد. آن هم در همه‌ی مراحل ساخت. از استخراج در معادن آفریقا تا سر هم کردن قطعات در چین، کارگران کم‌تر از حقشان حقوق می‌گیرند و در خطرناک‌ترین شرایط شغلی و جانی کار می‌کنند، در حالی که کارفرماهایشان حاضر به به خطر انداختن جان کارگرانشان برای چند دلاری درآمد بیش‌تر هستند.
در کشورهایی مانند جمهوری دموکراتیک کنگو، به عنوان مثال، سود حاصل از استخراج مواد معدنی در نهایت صرف کارهای غیرقانونی می‌شود. یکی از مثال‌هایی که برای این مواد معدنی می‌توان زد، کلتان است که در ساخت خازن‌ها که تقریباً در هر وسیله‌ی الکترونیکی وجود دارد، استفاده می‌شود.
کلتان در شرایط بسیار خطرناکی استخراج می‌شود. در شرایطی مثل شرایطی که در عصر طلا، در کالیفرنیا، به دنبال طلا می‌گشتند. 80% منابع شناخته‌شده‌ی کلتان در کنگو وجود دارند و از آن‌جا که استخراج آن بسیار سودآور است، جای‌جای این کشور، از جمله پارک‌های ملی آن را برای یافتن کلتان لخت کرده‌اند.
بر اساس گزارش سازمان ملل بعد از این که کلتان استخراج شد مسیر پر پیچ‌و‌خم و غیر قابل ردیابی را در آفریقای مرکزی می‌گذراند و اغلب رشوه‌دهی‌هایی به نیروهای شبه‌نظامی برای مجوز عبور داده می‌شود تا در نهایت به فروشگاه وسایل الکترونیکی سر کوچه‌تان برسد.
Fairphone یک شرکت غیرانتفاعی در هلند است که مطالب فوق را عنوان کرده و اهتمام خاصّی به آگاهی‌بخشی عموم از این مسایل دارد. چیزی که گوشی‌های ساخت این شرکت را خاص می‌کند، شرایط ایده‌آلی‌ست که در ساخت آن‌ها مدنظر قرار می‌گیرد. از کارگرانی که به استخراج مواد از معادن خواهند پرداخت تا کسانی که قرار است از آن‌ها محصول نهایی را تولید کنند در آسایش کامل کار خواهند کرد و همچنین در استفاده از منابع طبیعی، به تمامی قوانین و مقررات توجه خواهد شد.
برای نمونه تمامی بسته‌های مواد معدنی از قبیل قلع و کلتانی که در مدارهای Fairphone استفاده می‌شوند قرار است اتیکت‌گذاری و قابل ردیابی باشند تا از صحیح بودن مسیر انتقال آن‌ها و نبودن هیچ دلال‌بازی و راه‌های میان‌بر غیرقانونی اطمینان کامل حاصل آید. گوشی‌ها هم در کارخانه‌ای چینی سرهم خواند شد که درآمد‌های عادلانه‌ای به کارگران خود می‌دهد.
چیزی که بدیهی به نظر می‌رسد این است که شرکتی به این نوپایی با این ایده‌ی ایده‌آلیستی، نمی‌تواند آن‌چنان هم که می‌خواهد بر این فرآیند پیچیده تأثیر بگذارد؛ اما حالا که در حدود 6000 پیش‌خرید (تا لحظه‌ی نگارش این نوشتار) داشته، قرار است تمام سعیش را بکند تا در همه‌ی مراحل ساخت، کنترل‌های مدنظرشان صورت گیرد.
باب فن آبل (Bas van Abel)، مؤسس و مدیر Fairphone (فردی که در تصویر فوق می‌بینید) می‌گوید: “برای 5000 نفری که 325 یورو برای گوشی‌ای که هنوز ساخته هم نشده پرداخت کرده‌اند، مطمئناً این تنها یک گوشی نیست، فراتر از یک گوشی‌ست… .” وی ادامه می‌دهد: “آن‌ها برای یک تغییر سرمایه‌گذاری می‌کنند و این نشان می‌دهد که ما می‌توانیم دست‌دردست هم دهیم و مسیرهای پیچیده و غیرقانونی را از بین ببریم.”
از آن‌جایی که این یک پروژه‌ای بود که بودجه‌اش از جمعیت و پیش از ساخت تأمین می‌شد، خریداران می‌توانستند نظر خود را هم در تولید دخیل کنند.
حالا برویم سراغ خود گوشی. خصوصیات این گوشی کاملاً رقابتی‌ست. خودتان قضاوت کنید! پردازنده‌ی 4 هسته‌ای 1.2 گیگاهرتزی، اندروید آبنبات ژله‌ای، صفحه نمایش خازنی 960 در 540 پیکسلی، دو دوربین (8 و 1.3 مگاپیکسلی)، پشتیبانی از microSD تا ظرفیت نهایی 32 گیگابایت و حتی دسترسی به روت (یعنی خودتان می‌توانید هر سیستم‌عاملی که خواستید نصب کنید) و … .
این گوشی واقعاً فوق‌العاده است. چرا؟ چون این گوشی برای آینده ساخته شده! چطور؟ پیش و پا افتاده‌ترینش می‌تواند قابل تعویض بودن باتری باشد. ولی چیز جالب‌تر این است که شما می‌توانید تمامی قطعات جانبی و داخلی گوشی را از وبسایت شرکت خریداری کنید و به اختیار خود نصب کنید. اگر هم خواستید از شر گوشی‌تان خلاص شوید، می‌توانید آن را به خود شرکت سازنده بفروشید!
مشخصات:
- سیستم عامل پیش‌فرض: اندروید 4.2 (آبنبات ژله‌ای = Jelly Bean)
- پردازنده: چهار هسته‌ای 1.2 گیگاهرتزی MTK6589
- حافظه: 1 گیگابایت RAM، حافظه داخلی 16 گیگابایتی و microSD حداکثر تا 32 گیگابایت
- ابعاد: 123 در 64.5 در 9.8 میلی‌متر
- وزن: 165 گرم
- صفحه نمایش: 4.3 اینچی. qHD یعنی 960 در 540 پیکسل با لمس خازنی و مقاوم در برابر خش
- دوربین: 8 مگاپیکسل در عقب، 1.3 مگاپیکسل در جلو
- باتری: 2000 mAH با قابلیت تعویض
- پشتیبانی شبکه موبایل: GSM850/900/1800/1900MHZ, WCDMA 900/2100MHz
- خصوصیات دیگر: 2 سیم کارته، دارای Micro USB، وای‌فای، GPS، رادیو، بلوتوث، سنسور نوری، شتاب‌سنج، قطب‌نمای الکترونیکی، سنسور مجاورتی و ژیروسکوپ (گردش‌نما)
البته این خصوصیات ممکن است تا زمان ساخت اولین نمونه که در ماه اوت خواهد بود تغییر کند. قرار است اولین محموله‌ی 20000تایی از این گوشی در ماه اکتبر به مشتریان تحویل شود. این گوشی با 2 سال ضمانت‌نامه، 325 یورو (425 دلار) قیمت خواهد داشت. در حال حاضر عنوان شده که این گوشی تنها در اروپا به مشتریان تحویل خواهد شد که البته در آینده به تمامی نقاط جهان گسترش خواهد یافت.
منابع: Fairphone و سازمان ملل متحد