۴ پروژه آسان لینوکس برای کاربران مبتدی و نیمه حرفهای
سال رو به اتمام است و اکثر مردم مشغول بستن پروژههای نیمه تمام کاری و شخصی هستند و دانشجویان هم آخرین تکالیف درسیشان را انجام میدهند. البته برای من نیمهی دوم ماه دسامبر و خصوصا هفته آخر آن، زمان جبران بیخوابی ها و استراحت کردن است. اما نشستن در خانه و یک ریز تنقلات خوردن و تماشای انواع فیلمهای سینمایی و سریالهای تلویزیونی هم بالاخره آدم را خسته میکند.
گویا آی تی – حتی اگر آخر سال پر از تعهدات خانوادگی، تدارک دورهمیها و سردرگمی برای انتخاب هدیهی مناسب برای عزیزان باشد، انجام پروژه ای کوچک که وقت چندانی نمیگیرد خالی از لطف نیست و حتی ممکن است دانش کسب شده از آن در آینده به کارتان بیاید.
در ادامه به بررسی چند پروژه ساده و کاربردی که وقت چندانی از شما نخواهد گرفت خواهیم پرداخت.
۱- یک توزیع جدید را امتحان کنید.
بسیاری از علاقهمندان لینوکس این سیستم عامل را به خاطر سطح شخصی سازی بسیار زیادی که برای کاربر فراهم می کند، دوست دارند. زمانی که همه چیز سرجایش باشد، کارها با سرعت بیشتری انجام شده و انجام فعالیت های مختلف می تواند لذت بخش تر شود. اما بد نیست گهگاه از محدودهی امن خود قدمی بیرون گذاشته و چیزهای جدید را امتحان کنید.
امتحان کردن یک توزیع جدید شاید برای بعضیها چندان دشوار نباشد اما برای بعضی دیگر شبیه این میماند که با وجود علاقهای که به خوردن پیتزا دارند، غذای ژاپنی سوشی را امتحان کنند. شاید خیلی عجیب به نظر برسد. شاید از آن خوشتان نیاید، اما از کجا معلوم؟ شاید دوباره عاشق شدید!
اگر تا به حال هرگز جرات نصب و کار کردن با یک سیستم عامل لینوکسی را نداشتهاید، زمان خوبی است که دست به کار شده و دل را به دریا بزنید. شاید نصب توزیع Fedora 25 به خاطر سادگی پروسه نصب برای مبتدیان بهترین گزینه باشد؛ فایل ایمیج این سیستمعامل (که معمولا به فرمت ISO عرضه میشود) را به راحتی میتوان روی فلش درایوهای USB قرار داد و کامپیوتر را از طریق آن بوت کرد. توزیع Ubuntu 16.04 شرکت کانونیکال هم گزینه ی مناسبی است. هر دو توزیع امکان اجرای نسخه ”زنده“ سیستم عامل با استفاده از فلش درایوهای USB را دارند (به این معنی که بدون نیاز به نصب آنها روی هارددیسک، امکان استفاده از آنها وجود داشته و هیچ مشکلی برای ویندوز پیش نخواهد آمد).
برای آن دسته از کاربرانی که قبلا Fedora یا یکی از نگارشهای Ubuntu را برای مدتی امتحان کرده و احیانا نتیجهی مطلوب را کسب نکرده اند، دست و پنجه نرم کردن با Gentoo یا Arch گزینهی مناسبی است و البته راهاندازی و نصب آنها هم چالشها خاص خود را دارد اما از سر و کله زدن با آنها میتوان تجربیات بسیار خوبی کسب کرد.
۲- یک زوجکلید (Keypair) از نوع OpenPGP بسازید.
ابتدا باید بدانیم زوجکلید یا Keypair چیست؟ هر گواهینامه دیجیتال دارای یک جفت کلید رمزنگاری وابسته به خود است. این جفت (زوج) کلید شامل یک کلید خصوصی و یک کلید عمومی است. زوجکلیدهای عمومی/خصوصی برای رمزنگاری نامتقارن استفاده میشوند.
ساخت یک زوجکلید یکی از بهترین راهها برای آشنایی با شیوهی عملکرد رمزنگاری کلید عمومی است. در بعضی از توزیعهاس لینوکس بسته GnuPG (که gpg نام دارد) به صورت پیشفرض نصب است چرا که خود سیستمعامل برای بازبینی و تائید امضاهای دیجیتال بستهها برای حصول اطمینان از سلامت آنها، نیازمند آن است.
ساخت یک زوجکلید در لینوکس نسبتا آسان است و این کار با اجرای فرمان gpg-gen-key در پنجره ترمینال (خط فرمان) انجام میشود. در این صفحه راهنمای بسیار خوبی ایجاد کلیدها در در KDE و GNOME با استفاده از خط فرمان قرار دارد. اگر از کاربران ویندوز هستید برای ساخت کلیدها میتوانید از نرمافزار GPG4Win استفاده کنید.
اگر چه OpenPGP ابزار کاملی نیست ولی اکثر کاربران تمایلی ندارند فایلهایشان را از طریق خط فرمان رمزگذاری کرده و بسیاری از ابزارهای دسکتاپ برای این کار (رمزگذاری) قدیمیاند، پس بنابراین ارزش دارد که چندین ساعت را صرف یادگیری کار با این ابزار کنید. در حال حاضر OpenPGP یکی از قدرتمندترین ابزارهای رمزگذاری در دنیای کامپیوتر محسوب میشود.
اگر علاقهمندید به صورت آزمایشی کلیدهای امنیتی برای رمزنگاری تولید کنید، کلیدهایی ۲۰۴۸ بیتی گزینه مناسبی هستند. هر چند اگر قرار است از کلیدها استفاده عملی کنید بهتر است کلیدهای ۴۰۹۶ بیتی را انتخاب کنید که امنیت بیشتری دارند. ضمنا ساخت یک گواهی ابطال هم ایدهی خوبی به نظر میرسد تا در مواقع لزوم مثل از کار افتادن یا سرقت کلیدها بتوانید به همه اطلاع دهید؛ ضمنا بد نیست یک پشتیبان امن از کلید شخصیتان هم تهیه نمایید. و نهایتا این که همیشه سعی کنید کلیدها را به جای تولید در تلفنهمراه یا تبلت در کامپیوتر شخصیتان (PC) تولید کنید.
۳- ایجاد یک برنامهی پشتیبانگیری
همانند پسانداز برای روزهای بازنشستگی، بهترین زمان برای شروع پروسه پشتیبانگیری از فایلها، دیروز بود! و اگر همین لحظه این کار را شروع نکنید، فردا دیر است؛ همه افرادی که به نوعی از عدم انجام این کار ضربه خوردهاند این اصل را تائید میکنند. در صورت بروز اتفاقی ناگوار برای هارددیسکهای کامپیوتر شخصی، لپتاپ و … گاهی اوقات باید هزینه گزافی که ممکن است تا بالای یک میلیون تومان هم برسد برای بازیابی آرشیو عکسها، فیلمها و … بپردازید.
بعضی از سرویسهای پشتیبانگیری آنلاین میتوانند به طور خودکار از فایلهای شما پشتیبان تهیه کنند اما با استفاده از برنامههای لینوکس مثل rsync میتوان اقدام به تهیه پشتیبانهای محلی از فایلها نمود. Rsync تا حدودی شبیه فرمان پیشرفته کپی (در خط فرمان) است چرا که تنها از فایلهایی که تغییر کردهاند، پشتیبان تهیه میکند. اگر rsync را با دستور فشردهسازی tar ترکیب نموده و به کمک برنامه crontab پروسه پشتیبانگیری را برنامهریزی نمایید، میتوان کاری کرد که فایلهای پشتیبان به طور خودکار به ابزار ذخیرهسازی متصل به شبکه (NAS) منتقل شده یا از طریق پروتکل SSH به یک سرور راه دور ارسال شوند.
تهیه یک هارددیسک جدید (که فقط برای پشتیبانگیری فایلها استفاده شود) یا استفاده از خدمات ابری شاید تا حدودی گران تمام شود اما اگر هزینه آنها را با درد و رنجی و احیانا ضرری که بابت از دست دادن اطلاعات ارزشمندتان متحمل خواهید شد مقایسه کنید، خواهید دید که آن هزینه اصلا به چشم نخواهد آمد. پس تا میتوانید از فایلها، پشتیبانگیری کنید.
۴- یک ذخیرهساز تحت شبکه (NAS) بسازید.
وقتی صحبت از ذخیرهسازی میشود به شدت معتقدم که هر کس باید یک NAS داشته باشد. NAS را میتوان این طور تصور کرد: فضای ابری خصوصی برای منزل یا محل کار. تهیه یک NAS آماده مستلزم صرف هزینهی نسبتا زیادی است اما همهی ما نیازمند یک ابزار ذخیرهسازی با ۸ یا ۱۲ هارددیسک نیستیم. خوشبختانه به راحتی میتوان با ترکیب یک کامپیوتر خانگی قدیمی و استفاده از هارددیسکهای قدیمی و جدید اقدام به راهاندازی یک فضای ذخیرهسازی متصل به شبکه (NAS) نمود.
ابزار FreeNAS که مبتنی بر FreeBSD است گزینهی محبوبی برای NASهای خانگی است. راهاندازی FreeNAS ساده است و امکان اجرای آن از طریق فلشدرایو USB وجود دارد و به این ترتیب میتوان هاردیسکهای مستعمل کامپیوتر شخصیتان را برای ذخیرهسازی فایلها به کار گرفت.
یکی از ابزارهای محبوب مبتنی بر لینوکس برای انجام این کار OpenMediaVault است. این ابزار هم مثل FreeNAS از یک سیستم پلاگین بهره میبرد که به کاربر اجازه میدهد برنامههای نرمافزاری مختلفی مثل مدیا سرور Emby را روی آن نصب کنید. ضمنا کاربر میتواند پلاگین حامل نرمافزار مثل Docker را هم روی یک سرور OMV نصب نماید. اگر پلاگین Docker را با نرمافزا فضای ابری شخصی مثل Nextcloud ترکیب نمایید، امکان دسترسی از راه دور بسیار آسان به فایلها فراهم خواهد شد؛ دقیقا همانند لذتی که از کار با خدماتی آنلاینی مثل Dropbox یا گوگل داریو تجربه میکنید.
اگر حال و حوصلهاش را داشته باشید میتوانید همه این کارها را با راهاندازی یک سرور Ubuntu یا Fedora انجام داده و از Docker هم برای نصب برنامههای مورد نیاز (مثل Nextcloud) استفاده نمایید.
انجام هر کدام از پروژههای فوق زمان زیادی نمیطلبد و مزایایی هم دارید. اگر این روزها وقت اضافه پیدا میکنید بد نیست چیزهای جدیدی درباره لینوکس یاد بگیرید.