مغز انسان قادر به پیش بینی آینده است!

قدرت و توانایی های مغز انسان که در طول میلیون‌ها سال تکامل شکل گرفته‌اند، همواره تضمین‌کننده‌ی بقای ما بوده‌اند؛ دانشمندان دانشگاهی در هلند در همین راستا، به بررسی یکی از این توانایی‌ها، یعنی قدرت پیش بینی آینده مشغول هستند.

گویا آی تی – قطعا برای شما هم تا به حال پیش آمده است که پیش از رخ دادن یک حادثه، در مغزتان تصویری واضح از پیامدهای احتمالی داشته باشید؛ بر اساس تحقیقاتی که اخیرا توسط پژوهشگران دانشگاه رَدبود (Radboud) در هلند انجام شده است، توانایی مغز انسان در پیش بینی آینده یا همان قدرت دیدن رویدادها با «چشم ذهن» که با نام‌های ”Mental Image” و “Preplay” هم شناخته می‌شود، سرعتی به مراتب بیشتر از سرعت روی دادن اتفاقات در واقعیت داشته و به گونه‌ای توانایی بینایی نسبتا کند ما را جبران می‌کند.
همه افراد به جز کسانی که مبتلا به بیماری آفَنتیزیا (Aphantasia) هستند و قدرت تصور و دیدن تصاویر ذهنی را ندارند، با قابلیت‌های کورتکس بینایی (Visual Cortex) در خلق تصاویری مجازی از پیامدهای احتمالی اتفاقات آشنا هستند. تا به امروز در فضای آکادمیک نیز، بیشترِ پژوهش های انجام شده در این زمینه بر روی حیوانات بوده است؛ اما پژوهشگران دانشگاه ردبود برای اولین بار با بهره گیری از اسکنر تصویرسازی تشدید مغناطیسی کارکردی (fMRI)، فعالیت‌های کورتکس بینایی ۲۹ دانشجوی داوطلب را در یک آزمایش بررسی نموده و به نتایج جالب توجهی دست پیدا کردند.

از این دانشجویان خواسته شده بود که انیمیشنی از یک نقطه‌ی سفید متحرک را به تعداد ۱۰۸ بار و در چند جلسه کوتاه‌، تماشا کنند. بعد از پایان جلسات، مغز این افراد به راحتی با حرکت نقطه در صفحه آشنا شده بود و انتظاراتی از رویدادهای انیمیشن و جابجایی نقطه از چپ به راست و بلعکس، که در مدت نیم ثانیه انجام می‌شد، به وجود آمده بود. در گام بعدی، دانشجویان ۲۴ فیلم از نقطه‌ی سفید موردنظر را در توالی‌های تصادفی مشاهده کردند؛ تعدادی از این ۲۴ فیلم مانند انیمیشن‌های قسمت قبل بوده، تعداد دیگری فقط حاوی تصاویری ثابت از قرارگیری نقطه در سمت چپ یا راست بودند و مابقی تاخیرهای کوچکی در حرکت نقطه داشند.
سرعت مغز در پیش بینی آینده، دو برابر سرعت واقعی اتفاقات اندازه‌گیری شد.
برای هر شرکت‌کننده کل آزمایش دو بار تکرار شد و فعالیت‌های مغزی چهار داوطلب هم به عنوان گروه شاهد، برای خنثی کردن اثرات باقیمانده بین آزمایشگاه‌ها، بررسی گردید. اسکندر fMRI هم در سرعت بسیار بالا، جریان خون بافت‌های مغزی شرکت‌کنندگان را ثبت می‌کرد. نتایج این آزمایش ها نشان دادند که در هنگام مشاهده‌ی حرکات نقطه‌ی سفید، بخش‌های خاصی از کورتکس بینایی فرد تحریک می‌شدند و با دیدن تصاویری از ثابت ماندن نقطه در صفحه، همان بخش‌های مغز فعال می‌شدند؛ به این معنا که مغز به صورت خودبه‌خود، توالی‌های حرکت نقطه را تصور می‌کرد. اما گفتنی است نکته بسیار جالب توجه اینجاست که سرعت تصور حرکت نقطه دو برابر سرعت حقیقی نقطه در فیلم‌ها بود.
اسکن fMRI مغز داوطلبان در تصاویر زیر، در هنگام تماشای تصاویر متحرک و ثابتِ نقطه‌ی سفید نشان داده شده‌اند و فعالیت کورتکس بینایی در حالت حرکت حقیقی و پیش بینی شده، با هم مقایسه شده‌اند.

متاسفانه دستگاه fMRI تنها می تواند به تصویربرداری در سرعت محدودی بپردازد، به همین دلیل سرعت توانایی مغز در پیش بینی آینده قابل اندازه‌گیری نمی باشد؛ اما نتایج به خوبی نشان می‌دهند که مغز انسان در تصور حرکات ساده‌ای مانند حرکت توپی که به سمت سر می‌آید، سرعت بالایی داشته و در نصف زمان لازم برای رخ دادن حادثه، قابلیت پیش بینی آینده را دارد.
پژوهش های پیشین ادعا می‌کردند که مغز انسان فقط با نگاه کردن به یک تصویر به مدت ۱۵۰ میلی‌ثانیه، قادر است اطلاعات کافی برای قضاوت در مورد سوژه‌ی بعدیِ توجه را جمع‌آوری نماید؛ اما در چند سال گذشته، مقاله‌ای در این باره منتشر شد که در آن، زمان انجام این کار را بسیار کمتر (در حدود ۱۳ میلی‌ثانیه) اعلام کرد. البته پردازش تصویری در این مدت زمان کوتاه، احتمال قضاوت غلط را بالا برده و انرژی زیادی را مصرف می‌کند؛ با این حال، سرعت پردازش شگفت‌انگیز مغز در پیش بینی آینده ، با تمام اشتباهات احتمالی‌اش، قادر خواهد بود در مواقع لزوم جان فرد را نجات دهد.

دانشمندان این احتمال را نیز مطرح می‌کنند که قابلیت پیش بینی آینده در طول تکامل انسان، برای افزایش سرعت عکس‌العمل به وجود آمده باشد. در همین رابطه مِتایاس اِکمن (Matthias Ekman)، پژوهشگر ارشد آزمایش انجام‌شده، به وبسایت MailOnline اعلام کرد :
تصور کنید که در هنگام عبور از خیابان، اتومبیلی در حال نزدیک شدن باشد؛ در این وضعیت، این پرسش در ذهنتان مطرح می‌شود که آیا باید به راه خود ادامه دهید و یا تا عبور خودرو از خیابان صبر کنید؟ پژوهش های ما نشان می‌دهد که سیستم تصور ذهنی قادر است مسیر حرکت اتومبیل را پیش بینی نموده و به تصمیم‌گیری شما کمک کند.
آزمایش صورت گرفته توسط اِکمن و همکارانش، افزون بر بررسی نقش کورتکس بینایی در درک رخدادهای جاری، نقش این قسمت از مغز را در استفاده از تجربیات گذشته برای ایجاد انتظاراتی از آینده، بررسی کرده‌ است؛ در مقاله‌ی چاپ‌شده از این آزمایش، این گونه گزارش شده است :
فرایندهای مربوط به پیش بینی آینده که در سیستم بینایی روی می دهند، مرز بین حافظه و ادراک را کمرنگ کرده و اهمیت طبیعتِ یکپارچه‌ی این دو قوه‌ی شناختی را افزایش می‌دهند.
گرچه بهتر است نتایج حاصل ‌شده در مورد رابطه‌ی افزایش جریان خون در بعضی بخش‌های مغز و نقش این قسمت‌ها در وظایف شناختی را با اطمینان صد درصد قبول نکنیم؛ به ویژه در حالتی که هنوز پرسش هایی در مورد میزان ارتباط متابولیسم و فعالیت‌های عصبی بی‌جواب باقی مانده‌اند. با این وجود می‌توان با اطمینان گفت که تحقیقات انجام‌شده در دانشگاه رَدبود، به سهم خود شگفتی‌های مغز انسان را روشن‌تر کرد و جامعه را با یکی دیگر از قابلیت‌هایی که بقای انسان‌ها را تضمین کرده‌اند، آشناتر نمود.