آنچه که باید راجع به ماه گرفتگی و ابرماه ۳۱ ژانویه بدانید

آنچه که باید راجع به ماه گرفتگی و ابرماه ۳۱ ژانویه بدانید
  • 1396/11/10
  • مهری ایران دوست
  • 0

در ساعات اولیه‌ی ۳۱ ژانویه ی ۲۰۱۸ (۱۱ بهمن) یک ابر ماه، یک ماه گرفتگی کامل و یک ماه آبی همگی در یک روز اتفاق می افتند. هیچ یک از این پدیده های طبیعی، به تنهایی نادر نیستند. چیزی که موجب خاص و ویژه شدن این رویداد می شود آن است که همه ی این پدیده ها در یک روز رخ می دهند.

گویا آی‌تی – درست مانند سیاره ی زمین، خورشید تنها نیمی از کره ی ماه را روشن می کند. ماه در مداری به دور زمین می چرخد و در نتیجه ی آن، ما در روزهای مختلف، بخش متفاوتی از سمت روشن شده ی ماه را می بینیم.

ماه کامل هنگامی رخ می دهد که ما تمام قرص ماه را در آسمان روشن می بینیم. این اتفاق هر ۲۹٫۵ روز، هنگامی رخ می دهد که ماه نسبت به موقعیت زمین، دقیقا مقابل خورشید قرار می گیرد. ۳۱ ژانویه ی امسال، در تقویم قمری یکی از روزهایی است که ما ماه را به طور کامل می بینیم.

فازهای مختلف ماه

ماه گرفتگی یا خسوف چیست؟

مدار چرخش ماه به دور زمین حدود ۵ درجه نسبت به مدار زمین انحراف دارد. به این ترتیب در بیشتر مواقع ماه اندکی بالاتر یا پایین تر از مدار زمین، همراه با آن به دور خورشید می گردد. اما در هر بار چرخش ماه، این کره دو بار از صفحه ی مدار سیاره ی ما عبور می کند.

اگر این عبور از صفحه ی مدار زمین همزمان با یک ماه کامل باشد، ماه از سایه ی زمین در فضا عبور می کند و یک ماه گرفتگی کامل رخ می دهد. از آن جایی که ماه در این شرایط باید پشت زمین قرار داشته باشد، ماه گرفتگی تنها در زمان کامل بودن ماه رخ می دهد.

وقوع ماه گرفتگی

برای آنکه بتوانید این پدیده را مشاهده کنید، باید در بخشی از کره ی زمین باشید که در آن شب است؛ این ماه گرفتگی در آسیا، استرالیا، اقیانوسیه و آمریکای شمالی بهتر قابل مشاهده است.

اما اگر آن را از دست دادید نگران نباشید، چرا که به طور متوسط در هر سال دو ماه گرفتگی رخ می دهد. برای مثال ماه گرفتگی دیگری در ۲۱ ژانویه ی ۲۰۱۹ رخ خواهد داد.

ماه آبی که در حقیقت سرخ است

هنگامی که یک ماه گرفتگی رخ می دهد به نظر می رسد ماه کم نور است، زیرا در واقع از سایه ی زمین (Umbra) می گذرد. البته زمانی که ماه کاملا در سایه قرار دارد، به طور کامل تاریک نمی شود؛ بلکه به دلیل فرآیندی به نام پراکندگی ریلی یا Rayleigh scattering ماه قرمز به نظر می رسد.

مولکول های گاز اتمسفر زمین طول موج های آبی تر نور خورشید را پراکنده می کنند، در حالی که طول موج های قرمز تر از آن عبور می کنند.

به همین دلیل است که ما آسمان را آبی و طلوع و غروب خورشید را نارنجی یا قرمز می بینیم. زمانی که خورشید در وسط آسمان قرار دارد، نور قرمز به طور مستقیم به زمین می رسد در حالی که نور آبی در تمام جهات پراکنده می شود و به همین دلیل هنگامی که اطراف را نگاه می کنید، بیشتر با رنگ آبی مواجه می شوید.

در هنگام غروب، زاویه ی خورشید در آسمان نسبت به افق کمتر است و این نور قرمز به طور مستقیم وارد چشم شما می شود در حالی که نور آبی از امتداد دید شما دور شده و پراکنده می شود.

در هنگام وقوع یک ماه گرفتگی، نور خورشیدی که از اطراف سیاره ی زمین عبور می کند از اتمسفر عبور کرده و به سوی ماه انعکاس داده می شود. به این ترتیب نور آبی فیلتر شده و ماه در زمان وقوع یک ماه گرفتگی، بیشتر قرمز به نظر می رسد.

ماه کاملی که در ۳۱ ژانویه در آسمان مشاهده خواهید کرد، یک ماه آبی است. برای مفهوم ماه آبی دو تعریف متفاوت وجود دارد. نخستین تعریف مربوط به زمان هایی است که در طول یک ماه، کره ی ماه برای دومین بار به طور کامل در آسمان دیده می شود. از آن جایی که مدت زمان بین دو ماه کامل ۲۹٫۵ روز است، وقوع دو ماه کامل در طول یک ماه امکان پذیر است.

در ماهی که گذشت، ما شاهد یک ماه کامل بوده ایم و رویداد ۳۱ ژانویه، دومین ماه کامل در این ماه خواهد بود و به همین دلیل “ماه آبی” نامیده می شود. با این تعریف، “ماه آبی” بعدی در ماه مارس رخ خواهد داد و به نظر می رسد که فوریه ی امسال، ماه کاملی را در آسمان مشاهده نخواهیم کرد.

تعریف دوم ماه آبی، مربوط به وقوع سومین ماه کامل در فصلی است که در آن چهار ماه کامل رخ  می دهد و این اتفاق هر ۲٫۷ سال یک بار پیش می آید. زمستان امسال ما تنها سه ماه کامل را تجربه می کنیم، بنابراین طبق این تعریف، ماه کامل ۳۱ ژانویه یک “ماه آبی” نیست.

علاقه مندان به مشاهده ی “ماه آبی” با این تعریف، باید تا ۱۸ ماه می ۲۰۱۹ صبر کنند.

یک ابر ماه بسیار بزرگ

در پایان باید اشاره کرد که اتفاقات مذکور، با یک ابر ماه یا Supermoon همراه است. مدار کره ی ماه شکلی کاملا دایره ای ندارد و این یعنی فاصله ی آن از زمین در طول مسیر چرخش به دور سیاره تغییر می کند.

نزدیک ترین نقطه به زمین در مدار ماه، “حضیض” یا “Perigee” نامیده می شود. اگر ماه در حین عبور از این نقطه کامل باشد این رویداد ابر ماه نام دارد.

این همان اتفاقی است که در نخستین روز سال جاری میلادی، ۱ ژانویه، رخ داد و در ۳۱ ژانویه نیز تکرار خواهد شد.

نزدیک بودن ماه باعث می شود این سیاره بسیار بزرگتر و پرنورتر از شرایط عادی دیده شود، اما این تنها اختلافی است که از زمین قابل مشاهده است. تشخیص تفاوت ابر ماه با یک ماه کامل معمولی معمولا دشوار است، مگر آنکه همزمان به تصاویر ثبت شده از ماه در این دو شرایط نگاه کنید.

در سنت ها و فرهنگ های قدیمی به ماه در شرایط مختلف اسامی متفاوتی را اختصاص می دادند. از آن جایی که در رویداد پیش رو ما شاهد یک ماه آبی بزرگتر و پر نور تر با ظاهری قرمز زنگ هستیم، شاید باید آن را ابر ماه کامل بنفش بنامیم!

البته ماه در این رویداد بنفش رنگ نخواهد بود و و شنلی هم آن را نخواهد پوشاند (اشاره به نام Supermoon که Superman را با شنل مخصوص خود به ذهن می آورد)- اما قطعا ۳۱ ژانویه ی امسال، زمان خوبی برای خیره شدن به آسمان شب و لذت بردن از آن است.

دیدگاه خود را وارد کنید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *