آموزش تست خرابی قطعات الکترونیکی به کمک مولتی متر

حتما شما هم خرابی لوازم برقی منزل را تجربه کرده‌اید. مهمترین عامل خرابی وسایل برقی نوسانات برق و اضافه باراست که موجب سوختن قطعات الکترونیکی وسایل می‌شود. تست قطعات الکترونیکی توسط مهندسین برق والکترونیک و تعمیرکاران برقی به کمک وسیله‌ای ساده مثل مولتی متر عیب‌یابی و برطرف می گردد.

با انجام عیب‌یابی قطعات، مشکل برد الکتریکی خیلی سریع مشخص می‌شود و به جای آن‌که مجبور باشید کل برد را عوض کنید، می‌توانید قطعه معیوب را شناسایی و تعویض نمایید. در همین راستا در مطلب زیر بر آن شدیم تا شما را با ساده‌ترین روش تست‌ خرابی قطعات الکترونیکی آشنا کنیم.

مولتی متر چیست و چطور تست خرابی قطعات الکتریکی را انجام می‌دهد؟

همه آن چیزی که برای تست قطعات الکتریکی نیاز دارید، عبارت است از یک مولتی متر دیجیتال با قابلیت های تست قطعی یا اتصال قطعات، این ابزارمی‌تواند انواع پارامترهای الکتریکی مانند ولتاژ، جریان، مقاومت و همچنین فرکانس را اندازه‌گیری کند و بدون آن ‌که نیاز باشد قطعه الکتریکی از برد جدا کند، اغلب قطعات الکترونیکی را عیب‌یابی می کند.

از مزایای استفاده از مولتی متر می‌توان به دقت بالا، کاربری آسان، قابلیت اندازه‌گیری چندین کمیت الکتریکی اشاره کرد. در ادامه، نحوه تست و عیب‌یابی مهم‌ترین قطعات الکترونیک به ‌وسیله مولتی متر را توضیح داده‌ایم.

روش تست خازن به کمک مولتی متر

خازن ها یکی از مهمترین قطعات در وسایل الکترونیکی هستند. ساده ترین وسیله آزمایش سلامت آن ها، خازن سنج و یا مولتی مترهای مجهز به تست خازن است. نشتی خازن که مهمترین دلیل خرابی آن است توسط خازن سنج و یا LCR متر آزمایش می شود. ال سی آر مترها علاوه بر تست خازن، توانایی تست اندوکتانس سیم پیچ ها را نیز دارند. اما تست اتصال و قطعی خازن توسط مولتی متر انجام می شود. برای تست خازن با مولتی متر، ابتدا مولتی متر را روی رنج مقاومت (اهم متر) بگذارید و پراب‌ها (سیم‌ها) را به پایه‌های مثبت و منفی خازن متصل کنید. در این حالت در مولتی مترهای دیجیتال، مقدار اهمی در محدوده مگا اهم (MΩ) نمایش داده می‌شود. این مسئله به این خاطر است که خازن توسط باتری مولتی متر شارژ شده، جریان کمی در خازن جاری می‌شود و بعد از چند ثانیه مقاومت اهمی خازن به بی‌نهایت تغییر می‌کند.

حال در صورتی که در این آزمایش مقدار صفر نشان داده شود و یا وقتی مولتی متر را روی تست بوق قرارمی دهیم، صدای بوق ممتد شنیده شد، متوجه می‌شویم که بین صفحه‌های داخلی خازن اتصال الکتریکی برقرار شده و خازن توانایی ذخیره بار را ندارد. در این صورت اصطلاحا می‌گوییم خازن اتصال کوتاه شده و خراب است.

روش تست مقاومت با مولتی متر

برای تست مقاومت، ابتدا سلکتور مقاومت را روی رنج اهمی تنظیم کنید. توجه داشته باشید رنج اهمی مناسب با میزان مقاومت اسمی قطعه را انتخاب کنید(در مولتی مترهای اتورنج نیازی به این تنظیمات نیست). رنج اهمی همیشه باید مقداری از ظرفیت قطعه بیشتر باشد. مثلا اگر مقدار مقاومت قطعه زیر ۲۰۰ اهم بود، رنج ۲۰۰ را انتخاب می‌کنیم.

اما اگر ظرفیت قطعه را نمی‌دانستیم، از کم‌ترین رنج تست را آغاز می‌کنیم و دو پراب مولتی متر را به پایه‌های مقاومت وصل می‌کنیم. دراین حالت اگر هیچ عددی در صفحه دیده نشد، سلکتور را روی یک رنج بالاتر تنظیم می‌کنیم و این کار تا جایی ادامه می‌دهیم که در یکی از رنج‌ها عددی نمایش داده شود.

در این حالت اگر هیچ مقداری نمایش داده نشد و یا علامت OL یا حرف R و یا علامت بی‌نهایت روی مولتی متر آمد، یعنی مقاومت سوخته است و علائم این معنی را می‌دهند اکه بین پایه‌های مقاومت اتصالی وجود نداشته، یا به عبارتی مقاومت بی‌نهایت شده است. اگر هم مقدار مقاومت نمایش داده شده مساوی مقدار تعیین شده روی بدنه آن بود، یعنی قطعه سالم است.

دو نکته مهم:

1. توجه داشته باشید که اندازه‌گیری مقدار مقاومت روی برد به دلیل وجود قطعات موازی ، ممکن است خطا داشته باشد. به همین علت ابتدا مقاومت را از مدار جدا کرده و سپس اندازه‌گیری کنید.
2. حتما توجه کنید که پراب‌ها هنگام اندازه‌گیری مقاومت به هیچ قطعه دیگری برخورد نداشته و دو دست نیز با قسمت فلزی مولتی متر تماس برقرار نکنند.

روش تست سلف (القاگر) با مولتی متر

مولتی مترها معمولا هانری متر ندارند و قابلیت اندازه‌گیری سلف را ندارند. در واقع کارکرد مولتی متر تنها تست قطعی و اتصال سلف یا سیم پیچ است. برای این منظور، سلف را یک سیم پیچیده شده به دور یک هسته در نظر بگیرید و مولتی متر را روی تست بوق قرار دهید.سپس پراب‌ها را به دو سر سلف متصل کنید. در این حالت اگر صدای بوق یکسره شنیده شد، سلف سالم و در غیر این صورت سلف سوخته است. حال که با انواع مولتی متر و اهم متر آشنا شدیم مهم است بدانیم دستگاه اسیلوسکوپ یکی دیگر از ابزارهای آزمایشگاه الکترونیک است که مهندسین الکترونیک با آن بسیاری از عیوب مدار را بررسی و عیب یابی می کنند.

نحوه تست دیود با مولتی متر

برای تست دیود ابتدا مولتی متر را روی حالت بوق یا بازر قرار دهید. سپس دو سر پراب را به دو سر دیود متصل نمایید. اگر عددی روی صفحه ظاهر نشد، جای دو سر پراب را عوض کنید. چنانچه قطعه سالم باشد، بعد از عوض کردن سر پراب‌ها، باید عددی که نشان دهنده ولتاژ دو سر دیود است دیده شود.

همچنین هنگام اتصال پراب‌ها به دیود، دیود باید فقط از یک جهت عدد نشان دهد و در صورتی که عددی نشان نداد و یا از هر دو سمت عدد نشان داد و یا صدای بوق شنیدید، متوجه می‌شویم که دیود تحت تست خراب است.

نحوه تست ترانزیستور با مولتی متر

ترانزیستورها قطعات الکترونیکی نیمه هادی هستند که معمولاً به عنوان کلید یا تقویت کننده جریان الکتریکی در مدار استفاده می شوند. اغلب ترانزیستورها دارای سه پایه اند که مانند دو دیود که پایه های کاتد و یا آند آن ها بهم متصل شده اند. ترانزیستورها همانند یک کلید در مدار عمل می کنند. جریان، ولتاژ و توان الکتریکی پارامترهای مهم در عملکرد آنهاست. این قطعات نیمه هادی نیز مانند دیودها در مقابل اضافه ولتاژ و جریان آسیب پذیرند. سلامت یا خرابی ترانزیستورها را با یک مولتی متر که قابلیت تست دیود دارد میتوان آزمایش کرد. پایه‌ها آن ها «کلکتور» (Collector)، «بیس» (Base) و «امیتر» (Emitter) نام دارند و آن‌ها را به ترتیب با سه حرف B ،C و E نشان می‌دهیم.

برای تست ترانزیستور با مولتی متر، ابتدا باید ترتیب پایه بیس را که به دو پایه دیگر از یک طرف تقریبا نیم ولت نمایش داده می شود شناخت. دوپایه کلکتور و امیتر هیچگونه اهمی هنگام اتصال به مولتی مترنباید داشته باشند.

نحوه تست فیوز با مولتی متر

برای تست سلامت فیوز مولتی متر را روی تست بوق قرار دهید و پراب‌های آن را به دو سر فیوز بزنید. اگر از مولتی متر صدای بوق شنیده شد، متوجه می‌شویم که فیوز سالم است، اما اگر صدایی نیامد، فیوز سوخته و از کار افتاده است. همچنین می‌توان مولتی متر را روی مد مقاومتی یا اهم متر قرار داد.

در این صورت اگر عدد نمایش داده شده نزدیک صفر باشد، یعنی فیوز سالم است. اگر این مقدار بینهایت بود یعنی فیوز سوخته است.

نحوه تست سوئیچ (کلید) با مولتی متر

برای تست قطعات سوئیچی مانند، پراب‌های مولتی متر را به پایه‌های قطعه متصل کنید. اگر سوئیچ سالم باشد، موقعی که مولتی متر را روی تست بوق قرار می‌دهید، در صورت بسته بودن سوئیچ باید صدای بوق شنیده شود و در زمان باز بودن آن نباید صدای بوقی بلند نشود.

همچنین می‌توانید مولتی متر را روی وضعیت اهم متر قرار دهید. در این حالت با بسته بودن سوئیچ مقدار مقاومت بسیار کمی نمایش داده می‌شود. با باز شدن سوئیچ مقاومتی نزدیک بی‌نهایت نمایش داده می‌شود. اگر نتیجه آزمایش شما غیر این دو مورد باشد، سوئیچ خراب است.

سخن پایانی؛ تعمیر بردهای الکتریکی یک مهارت تخصصی است

در ابتدای مطلب اشاره کردیم که عیب‌یابی قطعات الکترونیک با در دست داشتن یک مولتی متر ساده امکان‌پذیر است. آموزش نحوه تست انواع این قطعات را نیز با مولتی متر توضیح دادیم. اما نکته مهم این است که بررسی علت بروز عیب و همچنین نحوه تعمیر و تعویض قطعات، به دانش تخصصی و ابزار مناسب عنوان شده بالا نیاز دارد. مولتی متر و دیگر دستگاه های اندازه گیری و عیب یابی قطعات الکترونیکی را در سایت پارس الکترونیک parselectronic.com خریداری نمایید.