ايران‌كد، پروژه اي در حوزه فناوري اطلاعات كشور (قسمت 1 از 7)
مطلبي كه در حال مطالعه‌ي آن هستيد، اولين بخش از مجموعه‌ي 7 قسمتي مطالبي است كه شما را با يكي از بزرگترين پروژههاي فناوري اطلاعات كشور آشنا خواهد كرد. براي شناخت هرچه بيشتر و كامل‌تر اين پروژه‌ي مهم و تأثيرگذار ملّي، بهتر است كه تمامي 7 قسمت اين نوشته را پيگيري بفرماييد. در اين راستا، لطفا به منابع، پاورقي‌ها و لينك‌هاي ارائه شده در مطلب مراجعه كرده و آنها را نيز با دقت بررسي و مطالعه كنيد. در انتهاي اين سري مطالب، فايل PDF تمامي 7 قسمت به صورت يك‌جا به همراه تصاوير به كار رفته در آن به علاوه‌ي فايل PDF كتاب ايران‌كد و دیگر فایل‌های مورد نیاز در قالب بسته‌ی معرفي کدینگ و ایران‌کد، براي استفاده‌ي خوانندگان عزيز مجله‌ي اينترنتي گويا آي‌تي، در اختيار شما قرار داده خواهد شد.
مقدمه:
امروزه پروژههاي فناوري اطلاعات[1] نقش مهمي را در تعاملات تجاري، اطلاعاتي، ارتباطاتي، مديريتي، كاربردي و عملياتي كشور، بازي مي‌كنند و ما كم و بيش با برخي از اين پروژه‌ها آشنا هستيم. به طور مثال، همان‌طور كه مي‌دانيد، پروژه‌ي كارت هوشمند سوخت، به عنوان يكي از بزرگترين و مهمترين پروژههاي فناوري اطلاعات در سطح كلان اجرايي كشور در سال‌هاي اخير به اجرا رسيد و امروز، اغلب وسائط نقليه‌ي موتوري كشور، تنها با استفاده از كارت هوشمند سوخت مجاز به استفاده از محصولات نفتي و پتروشيمي لازم هستند.
البته در حال حاضر پروژههاي ملّي كوچك و بزرگ ديگري نيز در حال اجرا هستند كه از ميان شناخته‌شده‌ترين آنها مي‌توان به پروژههاي سيستم‌عامل ملّي، كارت ملّي هوشمند، گواهينامه‌ي رانندگي هوشمند، پرتال ملّي ايران، موتور جست‌جوي ملّي، شبكه سراسري داده‌هاي ايران، امضاي ديجيتالي و … اشاره كرد. اما در ميان تمام اين موارد، يكي از مؤثرترين و عظيم‌ترين پروژههاي فعلي كشور، “نظام ملّي طبقهبندي و كدگذاري كالا و خدمات ايران[2] (ايران‌كد[3])” است كه نقش مهمي در بازرگاني، واردات و صادرات، رونق توليد ملّي، جلوگيري از قاچاق كالا، شفاف‌سازي معاملات، شناسايي توليدكنندگان كالا، شناسايي عرضه‌كنندگان خدمت، استانداردسازي، رهگيري محصول و … دارد.
لازم به ذكر است كه به علّت نوع كاربرد فعلي ايران‌كد كه بيشتر در خدمت توليدكنندگان، ارگان‌هاي دولتي، بنگاه‌ها و تعاوني‌ها قرار داشته و در سطوح [4]B2B و [5]B2G و برعكس مورد استفاده قرار مي‌گيرد، شايد عموم مردم آشنايي كافي با اين پروژه‌ي كلان ملّي نداشته باشند و يا حتي تاكنون نامي از آن نشنيده باشند؛ اما در هر حال، ايران‌كد و مجري آن، يعني مركز ملّي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران، نام‌هايي هستند كه به زودي در صنعت بازرگاني و تجارت‌الكترونيكي[6]، زنجيره‌هاي تأمين[7]، گمركات كشور و … به وفور شنيده خواهند شد.
براي معرفي نظام ايران‌كد، لازم است پيش‌نيازهاي اطلاعاتي خاصي را رعايت كنيم و مروري كلّي بر چند موضوع اساسي در مورد علل پيدايش سيستم‌هاي كدگذاري و طبقهبندي در جهان و چرايي احساس نياز به وجود اين سيستم‌ها داشته باشيم، تا بتوانيم بهتر با دلايل پياده‌سازي اين نظام در كشور و پشتيباني آن از سمت دولت جمهوري اسلامي ايران آشنا شويم.
قسمت اول:
در اولين قسمت از 7 قسمت مقالات تهيه شده جهت آشنايي با ايران‌كد، پيشينه‌اي تاريخي در مورد پيدايش سيستم‌هاي كدگذاري (كدينگ[8]) و طبقهبندي[9] در جهان مطرح مي‌كنيم و در جلسات بعد، به مرور به آشنايي كاملي با اين پروژه‌ي مهم و تأثيرگذار حوزه‌ي آي‌تي و بازرگاني در كشور خواهيم پرداخت.
در سال‌هاي 1945 تا 1950، شركت‌هاي توليد كننده‌ي محصولات مختلف در امريكا و اروپا، با مشكلاتي مواجه بودند كه كسب و كار آنها را به خطر مي‌انداخت. رقابت تشديد شده‌بود و كارخانجاتي كه محصولات مشابه توليد مي‌كردند به تقليد از رقباي خود، محصولاتي را روانه‌ي بازار كرده و گاهاً با تقلب و شبيه‌سازي، كالاهاي بي‌كيفيت خود را با نام و علامت تجاري[10] رقباي قدرتمندتر به بازار ارائه مي‌كردند. بنابراين، بايد راهكاري تدوين مي‌شد كه از اين نوع تخلفات جلوگيري و ادامه‌ي حيات توليدكنندگان برتر را ممكن سازد.
علاوه بر اين، با گسترش شهر‌ها و نياز روز‌افزون مردم به خريد كالاها، زنجيره‌هاي تأمين، با اختلالاتي در سيستم‌هاي توليد، تداركات[11]، عرضه و … مواجه بودند. بعضاً مواد اوليه به موقع به خط توليد نمي‌رسيد يا اصلا نمي‌رسيد و خط توليد كارخانه‌ها را متوقف مي‌كرد. همين مشكلات در بخش عرضه و رسيدگي به تقاضا نيز وجود داشت.
عدم وجود زبان مشترك و استاندارد براي توصيف ويژگي‌هاي محصولات توليد شده در كارخانجات مختلف، مشكلاتي همچون افزايش هزينه‌ها، اختلاف در قيمت‌گذاري، بازاريابي ناموفق، عدم ارتباط با مشتري و برخورداري از رأي و نظر مشتريان در توليد و عرضه و خدمات پس از فروش، عدم شناخت بازار و رقبا و … را در بر داشت.
مسائل ذكر شده و مواردي از اين دست، موجب شد كه افراد صاحب‌نظر در عرصه‌ي بازرگاني و تجارت، به فكر راه چاره‌اي براي غلبه بر مشكلات خود بيفتند و حاصل تفكرات نظريه‌پردازان اين حوزه، تفكر هويت‌بخشي به كالاها بود به طوري كه هر كالاي توليد شده، كد مخصوصي براي خود داشته باشد و از طريق سيستم‌هاي كنترلي و مانيتورينگ[12] بتوان موقعيت كالا را در هر زمان و مكان رهگيري[13] نمود.
به همين منظور در سال 1948 “سيستم بين المللي طبقهبندي استاندارد صنايع”[14] كه یک طبقه‌بندی بر مبنای نوع فعالیت اقتصادی است و نه کالاها و خدمات، در شوراي اجتماعي- اقتصادي سازمان ملل متحد تصويب گرديد.
در سال 1950 “سيستم كدگذاري ناتو”[15] توسط كشورهاي امضا كننده‌ي پيمان ناتو جهت دستيابي به حداكثر اثربخشي در پشتيباني لجستيك[16] و تسهيل در مديريت داده‌های مرتبط با مواد و محصولات ايجاد شد.
در سال 1970 با محوريت كميسيون آمارهاي اقتصادي سازمان ملل متحد، مبناي جديدي با عنوان “طبقهبندي بر اساس محصول”[17] در تعاملات تجاري در نظر گرفته شد.
در سال 1988 “سيستم كدينگ و توصيف هماهنگ كالا”[18] توسط سازمان گمرك جهاني[19] و به منظور سهولت در انجام مذاكرات تجاري بين كشورها بر اساس يك زبان مشترك و استاندارد ايجاد شد.
در سال 1998 ” نظام كدگذاري استاندارد كالا و خدمات سازمان ملل متحد”[20] ايجاد شد كه که یک چارچوب منطقی را برای طبقه‌بندی کالاها و خدمات فراهم می‌کند.
در سال 2000 ” نظام استاندارد بين‌المللي طبقهبندي و توصيف محصولات و خدمات” با نام eCl@ss به وجود آمد كه علاوه بر فراهم‌كردن گزينه توصيف هر محصول انفرادي به روشي منحصر به فرد، امكان گروه‌بندي محصولات و سسيستم سازماندهي داخلي شركت را نیز بـر اساس ويژگي‌هاي كد گروه محصولات فراهم مي‌كند.
و در سال 2005، “شوراي شماره‌گذاري يكنواخت”[21] كه اولين مركز شماره‌گذاري و طبقهبندي كالا در امريكا بوده و در سال 1973 تأسيس شده بود، به سازمان جهانيGS1 [22] تغيير نام يافت و كامل‌ترين استانداردهاي موجود در اين زمينه را منتشر كرد. امروزه بيش از 1 ميليون شركت در سراسر جهان عضو اين سازمان كه تحت نظارت سازمان ملل متحد مي‌باشد هستند و همه ساله در كنفرانس‌هاي توجيهي و نظارتي اين سازمان در بلژيك شركت مي‌كنند و از استانداردهاي توليد شده توسط اين سازمان استفاده مي‌كنند.
جالب است بدانيد كه ايران نيز از سال 1374 عضو اين سازمان شده است و خدماتي همچون كدهاي ميله‌اي (باركد)[23]، ديتاماتريس[24]، تگ‌هاي RFID [25]، ديتابار[26] و … فقط بخش كوچكي از فناوري‌ها و استانداردهاي اين سازمان هستند كه بسيار جذاب بوده و در جلسات بعد با برخي از آنها آشنا خواهيم شد.
مطالبي كه ان شا الله به مرور و در جلسات بعد به آنها خواهيم پرداخت:
- جلسه دوم: آشنايي با سازمان جهاني GS1
- جلسه‌ي سوم: آشنايي با خدمات و استانداردهاي سازمان GS1
- جلسه‌ي چهارم: معرفي نماينده‌ي انحصاري سازمان جهاني GS1 در ايران (سازمان عضو[27])
- جلسه‌ي پنجم: آشنايي با پروژه‌ي ايران‌كد، مقدمات، مسير طي شده و حواشي آن
- جلسه‌ي ششم: خدمات فعلي و آتي مركز ملّي شماره‌گذاري كالا و خدمات ايران
- جلسه‌ي هفتم: نقش ايران‌كد در توسعه و تسهيل تجارت الكترونيكي در كشور
منابع: (در تمام 7 قسمت)
- http://www.gs1.org
- http://www.gs1ir.org
- http://www.irancode.ir
- http://datamatrix.ir
- http://icld.ir
- كتاب ايران‌كد (فايل مربوط به اين كتاب را در جلسه‌ي آخر اين مقالات به شما تقديم خواهيم كرد)
محسن پاك نيت
پا ورقي
[1] Information Technology
[2] Iranian National Products and Services Classification and Codification system
[3] Irancode
[4] Business To Business
[5] Business To Government
[6] Electronic Commerce
[7] Supply Chains
[8] Coding Systems
[9] Classification Systems
[10] Brand
[11] Procurement
[12] Monitoring
[13] Tracing / Tracking
[14] International Standard Industrial Classification of All Economic Activities – ISIC
[15] NATO Codification System – NCS
[16] Logistic
[17] Central Product Classification – CPC
[18] Harmonized Commodity Description and Coding System – HS
[19] World Customs Organization – WCO
[20] The United Nations Standard Products and Services Code – UNSPSC
[21] United Codification Council – UCC
[22] Global Standards One
[23] Barcode
[24] DataMatrix
[25] Radio Frequency Identification Tag
[26] Data Bar
[27] GS1 Member Organization – MO