آشنایی با هشت کهکشان با نام های عجیب

گویا آی تی – در یک نام چه چیزی وجود دارد؟ هنگامی که این مسئله در مورد اسامی جذاب مطرح می شود، برای کهکشان ها کوتاه بودن آن ملاک است.
اما شاید این ملاک چندان هم عجیب نباشد. با توجه به این که در جهان شناخته شده فعلی طبق برآوردها چیزی بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیارد کهکشان وجود دارد، جای تعجب نیست که بیشتر کهکشان هایی که تا کنون شناسایی شده اند، بر اساس فهرستی شماره بندی شده نامیده می شوند: برای مثال، M51، GN-Z11، و iok-1. ترتیب این حروف و اعداد برای ستاره شناسان معنادار هستند، اما به معنای دقیق کلمه، تخیل برانگیز نیستند.
با این حال، تعداد انگشت شماری از کهکشان ها در بخش نامگذاری از کمی شانس برخوردار بوده اند – اینها معمولا کهکشان هایی هستند که به صورت متمایزی شکل گرفته اند، یا به مشاهده گر بسیار نزدیک بوده و به آسانی دیده می شوند، و یا اینکه فوق العاده خوش عکس هستند. در اینجا نگاهی می اندازیم به برخی از این کهکشان که نام برجسته ای دارند.

کهکشان راه شیری

اندازه کهکشان ما، یعنی کهکشان راه شیری، صد هزار سال نوری است و تصور می شود که دارای حداقل صد میلیارد و احتمالا تا چهارصد میلیارد یا بیشتر ستاره باشد. این یک کهکشان مارپیچی میله ای است که یک ساختار میله ای مرکزی در هسته آن قرار دارد.
اگرچه تا مدتها تصور می شد که کهکشان راه شیری طولانی تنها دو بازوی مارپیچی دارد، اما یک مطالعه دوازده ساله که در مجله ماهانه انجمن نجوم سلطنتی در سال ۲۰۱۳ منتشر شد، تایید کرد که این کهکشان چهار بازو بزرگ دارد. خورشید و سیستم خورشیدی ما بر روی ساختار کوچکی قرار گرفته که به عنوان بازوی شکارچی شناخته شده است و بیست و شش هزار سال نوری از مرکز کهکشان راه شیری فاصله دارد.
هزاران سال پیش، پراکندگی غبار، گاز و روشنایی ستارگان کهکشان راه شیری که در سراسر آسمان شب کشیده شده بود، یک نام شیری را به یونانیان باستان الهام کرد، اما به گفته متی استنلی، استاد تاریخ علم در دانشکده مطالعات فردی گالیتن در دانشگاه نیویورک، مورخان مطمئن نیستند که این کهکشان چه زمانی برای اولین بار به عنوان کهکشان راه شیری خوانده شده است.

کهکشان بچه قورباغه

مواجهه ای نزدیک با یک کهکشان دیگر که کهکشان مارپیچی Arp 188 را از هم گسیخته است، معمولا به عنوان کهکشان بچه قورباغه شناخته شده است. این کهکشان مانند هم نام آبزی خود کله ای بیضی شکل – در بخش اصلی مارپیچ خود-، و دمی بلند و دنباله دار دارد.
با مطالعه خوشه های عظیم و درخشان ستاره های این کهکشان می توان گفت که دنباله فرعی آن آن حدود دویست و هشتاد هزار سال نوری طول دارد. این دنباله به احتمال زیاد زمانی شکل گرفته است که کهکشان قورباغه به یک کهکشان دیگر بسیار نزدیک شده و با نیروی گرانشی خود، ان را پشت سر خود کشیده است. به گفته ناسا، همان جاذبه احتمالا نوار ستاره ها و گازی که در حال حاضر پشت بچه قورباغه کشیده شده را جدا کرده است.

کهکشان سیه چشم

نام متداول کهکشان Messier 64 M64 تا حدودی اهریمنی است: کهکشان سیه چشم سیاه و بدنظر؛ که از نوار تیره گرد و غباری الهام گرفته شده است که اطراف هسته روشن آن را احاطه کرده است. این نوار سایه مانند به احتمال زیاد پس از برخورد با یک کهکشان دیگر تشکیل شده است.
در دهه ۱۹۹۰، دانشمندان کشف کردند که گاز در مناطق بیرونی سیه چشم در خلاف جهت عقربه های ساعت می گردد و جهت مخالف این گاز و ستاره ها به هسته آن نزدیک تر است. ستاره شناسان گمان می کنند که این منطقه غیر معمول، آخرین بقایای یک کهکشان کوچکتر است که بیش از یک میلیارد سال پیش با سیه چشم برخورد کرده، و به تدریج جذب آن شده است.
سیه چشم که در صورت فلکی گیسو قرار داشته و حدود هفده میلیون سال نوری با زمین فاصله دارد، در قرن هجدهم توسط شارل مسیه ستاره شناس فرانسوی ثبت شد.

کهکشان کلاه مکزیکی

کلاه مکزیکی یک کهکشان مارپیچی است، و نام آن برگرفته از شکل غیر معمول آن است که از روی زمین به شکل کلاه دیده می شود. تصویر این کهکشان –در کنار ستاره هایی که دور آن حلق زده اند- شکل تاج و کلاه لبه داری را تداعی می کند که هسته درخشان آن در احاطه خطوط تیره قرار گرفته است.
این کهکشان که به نام Messier 64 M64 نیز شناخته می شود، کلاه مکزیکی ای است که در فاصله حدود بیست و هشت میلیون سال نوری زمین قرار گرفته و اندازه آن پنجاه هزار سال نوری است. به گزارش وب سایت تلسکوپ فضایی هابل، این کهکشان که به بزرگی هشتصد میلیارد خورشید است، یکی از عظیم ترین اجرام خوشه سنبله محسوب می شود.

کهکشان گرداب
کهکشان گرداب (Messier 51, or M51) مانند کهکشان راه شیری مارپیچی شکل است (کهکشان های مارپیچی متداول ترین نوع کهکشان های جهان هستی هستند و حدود ۷۷% آنها را تشکیل می دهند) و چندین بازو دارد که سطح خارجی آن را خم کرده و به دور هسته درخشان آن می پیچد. در حالی که ستارگان جوان تر و روشن تر این کهکشان در طول بازوهای آن مشهود هستند، ستاره های قدیمی تر در هسته مایل به زرد آن مسکن گزیده اند.
بازوهای گرداب – مانند بازوهای تمام کهکشان های مارپیچی – ستاره زا بوده و محل به دنیا آمدن ستاره های نوزاد هستند. کهکشان گرداب به بزرگی شصت هزار سالی نوری و قرارگیری در فاصله تنها ۲۵ میلیون سال نوری از زمین، برای ستاره شناسان بسیار مشهود بوده و توسط موسسه علمی تلسکوپ فضایی (STScI) به عنوان یکی از «عزیزان کهکشانی نجوم» تلقی می شود.
در این کهکشان مرگ ستاره ای نیز تشخیص داده شده است. ستاره شناسان در ۲۲ سال گذشته سه ابرنواختر – مرگ انفجاری یک ستاره – را گزارش کرده اند: در سال ۱۹۹۴، ۲۰۰۵ و ۲۰۱۱٫

کهکشان سیگار

علت نامگذاری این کهکشان که در صورت فلکی خرس بزرگ و در حدود سیزده میلیون سال نوری از زمین واقع گرفته، به خاطر قرص طولانی و بیضوی شکلی آن نسبت به خط دید ما است.
کهکشان سیگار که Messier 82M82 نیز نامیده می شود، سیگار به عنوان یک کهکشان ستاره فشان نیز شناخته می شود – یعنی کهکشانی که از میزان ستاره زایی بسیار بالایی برخوردار است. به گفته آژانس فضایی اروپا (ESA) در مناطق مرکزی کهکشان سیگار، سرعت تولید ستاره ها ده برابر سریع تر از کهکشان راه شیری است.
این تصویر که متشکل از شش عکس است – واضح ترین تصویر با زاویه باز که تا کنون از کهکشان سیگار به دست آمده – ترکیب عکس هایی است که در مارس ۲۰۰۶ توسط تلسکوپ فضایی هابل گرفته شده است.

کهکشان چرخ ارابه

بر اساس برآوردها، اندازه کهکشان ارابه، که به چرخ یک درشکه بسیار بزرگ شباهت دارد، صد و پنجاه هزار سال نوری است. این کهکشان که اندازه آن، به گفته وب سایت تلسکوپ فضایی هابل، حدود ۱٫۵ برابر کهکشان راه شیری است، هسته روشنی دارد که «پره های» نازک غبار و گاز از سوی آن به طرف حلقه ستاره هایی که آن را احاطه کرده اند کشیده شده است.
طبق توصیفات سایت رصدخانه پرتو ایکس چاندرا، شکل غیر معمول چرخ ارابه توسط برخورد کیهانی شاخ به شاخ و هیجان انگیزی که میلیون ها سال پیش رخ داده، به وجود آمده است. چرخ ارابه در اصل یک کهکشان مارپیچی بزرگ است، اما یک کهکشان کوچکتر که مرکز آن را سوراخ کرده، مانند تکه سنگی که امواج آب را به سمت بیرون گسترش می دهد، ستاره های آن را از هم گسیخته است.
این کهکشان در صورت فلکی مجسمه ساز و در فاصله پانصد میلیون سال نوری از زمین قرار گرفته است.

کهکشان آفتابگردان

کهکشان Messier 63 M63، که با عنوان کهکشان آفتابگردان نیز شناخته می شود، مدخل شصت و سوم از فهرست اجرام آسمانی ستاره شناس فرانسوی شارل مسیه است که در سال ۱۷۸۱ منتشر شد. این نام برگرفته شده از گل به خاطر مارپیچ های تند بازوهای فراوان آن است که الگوی مرکز آفتابگردان را تداعی می کند.
کهکشان آفتابگردان که حدود بیست و هفت میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد، در صورت فلکی تازیها است و بخشی از گروه M51 است. این گروه مجموعه ای از کهکشان ها –یا همان گرداب کهکشان- هستند که در فهرست مسیه با این نام ظاهر شده اند.
به گزارش وب سایت تلسکوپ فضایی هابل، نور درخشانی که از مارپیچی آفتابگردان ساطع می شود، از ستاره های آبی-سفید غول پیکری ناشی می شوند که تازه تشکیل شده اند.