تاثیر رنگ ها بر مغز و بدن انسان

رنگ قرمز باعث افزایش ضربان قلب می شود. ما به طور معمول با مطالب این چنین راجع به تاثیر رنگ ها بر ذهن و بدن انسان مواجه می شویم.اما آیا هیچ شاهد علمی و داده ای برای اثبات چنین فرضیه هایی وجود دارد؟

گویا آی تی – مکانیسم های فیزیولوژیکی که پایه ی دید رنگی انسان را تشکیل می دهند در اوایل قرن ۲۱ کشف شده اند، اما تنها در چند دهه ی اخیر است که ما آغاز به کشف و درک مسیرهایی جداگانه برای تاثیر غیر دیداری رنگ ها کرده ایم.
ما هم اکنون می دانیم که چشم ها نیز همانند گوش ها، که وظیفه ی حفظ تعادل را نیز بر عهده دارند، دارای دو عملکرد می باشند.
سلول های مخروطی که حساس به نور بوده و در پشت چشم در شبکیه قرار دارند، پیام های الکتروشیمیایی را ابتدا به قسمتی از مغز به نام قشر بصری می فرستند؛ در این بخش تصاویر بصری که می بینیم شکل می گیرند.
با این حال، ما اکنون می دانیم که بعضی از سلول های گانگلیونی شبکیه، در واکنش به نور، پیام هایی را مستقیما به بخش مرکزی مغز یعنی هیپوتالاموس می فرستند که هیچ ارتباطی با تشکیل تصاویر دیداری ندارد.

تاثیر غیر بصری نور

هیپوتالاموس بخش کلیدی مغز است که مسئولیت ترشح هورمون هایی را بر عهده دارد که بسیاری از جنبه های خود تنظیمی بدن از جمله دما، خواب، گرسنگی و ریتم های شبانه روزی را کنترل می کنند.
قرار گرفتن در معرض نور در صبح ها، و به طور کلی نور سبز/آبی، باعث افزایش ترشح هورمون کورتیزول شده و ما را تحریک کرده و بیدار می کند؛ همچنین مانع انتشار ملاتونین می شود. در هنگام غروب که میزان نور آبی در آفتاب کاهش می یابد، ملاتونین ترشح و وارد جریان خون شده و ما خواب آلود می شویم.
آن بخش از سلول های شبکیه که مسیر غیر بصری بین چشم و هیپوتالاموس را تشکیل می دهند، به طور انتخابی به طول موج های کوتاه (آبی و سبز) طیف مرئی حساس اند.
این بدین معناست که به طور حتم مکانیسم فیزیولوژیکی وجود دارد که از طریق آن، رنگ و نور می تواند بر خلق و خوی، ضربان قلب، هوشیاری و تکانشگری (عکس العمل ناخودآگاه) و دیگر اعمال تاثیر بگذارد.
برای مثال، به نظر می رسد که این مسیر غیر بصری به هیپوتالاموس در اختلالات عاطفی فصلی دخیل باشد. این اختلال خلق و خوی بعضی افراد را در ماه های تاریک تر فصل زمستان درگیر می کند که می توان با قرار گرفتن در معرض نور در صبحگاه با موفقیت ان را درمان کرد.
به همین ترتیب، داده های منتشر شده ای وجود دارد که نشان می دهد قرار گرفتن در معرض نور شدید با طول موج کوتاه به مدت چند ساعت پیش از ساعت خواب طبیعی می تواند هوشیاری را افزایش داده و بر کیفیت خواب تاثیر بگذارد.
در جوامع امروزی، خواب با کیفیت پایین به طور فزاینده ای شایع است و این امر یکی از عوامل خطر برای چاقی، دیابت و بیماری های قلبی به شمار می رود.
نگرانی هایی وجود دارد که استفاده ی بیش از حد تلفن های هوشمند و تبلت ها هنگام عصر می تواند بر کیفیت خواب تاثر بگذارد، زیرا آن ها مقدار قابل توجهی نور آبی/سبز در طول موج هایی تولبد می کنند که ترشح هورمون ملاتونین را مهار کرده و در نتیجه از به خواب رفتن جلوگیری می کند.
این تنها یکی از تاثیرات نور سبز/آبی است، اما تحقیقات بسیار بیشتری باید انجام شود تا فرضیه های مربوط به دیگر رنگ ها اثبات شوند.

آزمایش رنگ ها

پروفسور استیون وستلند، استاد علوم و فناوری رنگ، دانشگاه لیدز:
من رهبری گروه پژوهشی طراحی آزمایش در دانشگاه لیدز را بر عهده دارم. ما در اینجا آزمایشگاه نورپردازی داریم که مخصوصا برای مطالعه ی تاثیر نور بر رفتار و روانشناسی انسان طراحی شده است.
این سیستم نور پردازی در بریتانیا بی نظیر است چرا که می توان در آن یک اتاق را غرق در نورهای رنگی با هر طول موجی خاصی کرد (سایر نورپردازی های نگی معمولا ترکیبی خام از نورهای قرمز، سبز و آبی هستند).

نتایج تحقیقات اخیر گروه نشان دهنده تاثیرات اندک نورهای رنگی بر ضربان قلب و فشار خون می باشد: به نظر می رسد که نور قرمز واقعا ضربان قلب را افزایش می دهد، در حالی که نور آبی منجر به کاهش آن می شود.اگرچه این تاثیر کوچک است، اما در سال ۲۰۱۵ در مقاله ای توسط گروهی در استرالیا تایید شده است.
در سال ۲۰۰۹ چراغ های آبی رنگ در انتهای سکوهای راه آهن یامانوت در توکیو نصب شدند تا وقوع خودکشی را کاهش دهند.
پس از موفقیت نصب این چراغ ها (در ایستگاه هایی که چراغ آبی نصب شده بود، نرخ خودکشی تا ۷۴ درصد کاهش یافت)، چراغ های مشابه در سکوهای قطار در فرودگاه گتویک نصب گردید.
این عملیات براساس این فرضیه شکل گرفته اند که نور آبی رنگ افراد را آرام کرده و از تکانشگری آنان می کاهد، ولی هنوز شواهد علمی کافی برای اثبات این فرضیه ها وجود ندارد: نیکولاس چیکُنی، محقق دکترای گروه ما، شواهد بی اعتباری برای تاثیر نورهای رنگی برتکانشگری یافت.
مطلعات مشابهی در آزمایشگاه های ما در حال انجام هستند تا تاثیر رنگ ها بر خلاقیت، یادگیری دانش آموزان در کلاس، و کیفیت خواب کشف شود.
واضح است که نور، و به خصوص رنگ، می توانند انسان را از روش هایی بسیار فراتر از دید رنگی عادی تحت تاثیر قرار دهند.
کشف مسیر دیداری غیر بصری انگیزه ای تازه برای تحقیق درباره واکنش فیزیولوژیکی و روانشناسانه انسان به رنگ های پیرامونش پیش پای ما نهاده است.
در دسترس بودن و استفاده از نورهای رنگی که از پیشرفت تکنولوژی LED حاصل شده است، نیاز به تحقیق دقیق در این زمینه را افزایش داده است اما تمییز دادن فرضیه هایی که بر اساس داده های علمی هستند از آن هایی که بر اساس تجربه یا عقاید مرسوم می باشند، روز به روز دشوارتر می شود.