بررسی کارنامه یک ساله صنعت بازی ایران

در پایان نمایشگاه رسانه‌هاي ديجيتال بازی‌های برتر سال انتخاب می‌شوند و از آنها تقدیری هم هرچند نصفه و نيمه صورت می‌گیرد. این کار به نحوی نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال را به موسم انتخاب برترین بازی‌های داخلی نیز تبدیل کرده است. ما نیز برگزاری این نمایشگاه را فرصت مناسبي ديدیم برای نگاهی دقيق‌تر به آنچه بر صنعت گیمینگ ایران در یک سال اخیر گذشت. به همین منظور به سراغ کارشناسان برجسته امر و بازی سازان بزرگ داخلی رفتیم تا بیشتر از زبان آنان سرگذشت دنیای بازی ایران را در این مدت اخیر بشنویم. از ديد اكثريت قريب به اتفاق اين كارشناسان، صنعت بازی ايران در حال طی یک حرکت صعودی و مثبت است. بررسی کارنامه یک ساله صنعت بازی ایران در گفت‌وگو با کارشناسان به بهانه برگزاري سومين دوره نمايشگاه رسانه‌هاي ديجيتال و بخش بازي‌هاي رايانه‌اي آن حسين رسولي- دنياي كامپيوتر و ارتباطات این روزها نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال در محل مصلای تهران در حال برگزاری است. شاید خود شما هم که در حال مطالعه این نوشته می‌باشید، هم اکنون در یکی از غرفه‌های همین نمایشگاه حضور داشته باشید. یکی از بخش‌های ثابت این نمایشگاه که از ابتدا وجود داشته، بخش بازی‌های رایانه‌ای است. اهمیت این قسمت از نمایشگاه شاید بیشتر از آن جهت باشد که به نوعی اصلی‌ترین و مهم‌ترین همايش فعالان عرضه گیمینگ و بازی‌سازان داخلی اعم از تولیدکنندگان، ناشران، توزیع کنندگان و البته بازی‌کنندگان است. همین موضوع طی چند سال اخیر توجه خیلی‌ها را به این بخش از نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال جلب کرده است. مضاف بر اینکه در پایان نمایشگاه نیز بازی‌های برتر سال انتخاب می‌شوند و از آنها تقدیری هم هرچند نصفه و نيمه صورت می‌گیرد. این کار به نحوی نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال را به موسم انتخاب برترین بازی‌های داخلی نیز تبدیل کرده است. ما نیز در سرويس بازی مجله، برگزاری این نمایشگاه را فرصت مناسبي ديدیم برای نگاهی دقيق‌تر به آنچه بر صنعت گیمینگ ایران در یک سال اخیر گذشت. به همین منظور به سراغ کارشناسان برجسته امر و بازی سازان بزرگ داخلی رفتیم تا بیشتر از زبان آنان سرگذشت دنیای بازی ایران را در این مدت اخیر بشنویم. از ديد اكثريت قريب به اتفاق اين كارشناسان، صنعت بازی ايران در حال طی یک حرکت صعودی و مثبت است. آقای روستایی، از مؤسسه تبیان در این باره می‌گوید: «در حال حاضر مجموعه‌های فراوانی درگیر صنعت بازی‌سازی شده‌اند و رشد روزافزونی هم داشته‌اند. این جای امیدواری بسیار دارد و بی‌شک نشان دهنده پیشرفت است. اقبال جامعه هم به بازی‌های داخلی بهتر و امیدوار کننده‌تر شده است.» پویا دادگر، مدیر تولید بازی‌های «لطفعلی خان زند» و «شمشیر نادر» هم در اين باره مي‌گويد: «به نظر خود من که از سال 82 به طور مستقیم در این صنعت درگیرم، بی‌شک ما در این چند سال اخیر پیشرفت‌های خوبی داشته‌ایم. این پیشرفت‌ها در اغلب حوزه‌های مربوط اعم از گرافیک، برنامه‌نویسی و هوش مصنوعی رخ داده است. در همین نمایشگاه كلن که چند ماه پیش خود ما با کمک بنیاد حضور داشتیم، غرفه ایران نسبت به غرفه کشورهای پیشرفته‌ای چون ایتالیا و فرانسه چیزهای خیلی بیشتری برای ارائه داشت. در نمایشگاه دوبی پارسال هم حضور ایران چشمگیر و قابل توجه بود. البته به تازگی کشورهایی مثل مصر، ترکیه و حتی خود امارات هم وارد این عرصه شده‌اند و در حال ساخت بازی‌هایی کاملاً حرفه‌ای هستند. لذا من احساس می‌کنم ما دیگر در سطح منطقه هم در این زمینه تنها نیستیم و کشورهای دیگر هم به سرعت در حال ورود به این صنعت هستند. حتی فکر می‌کنم این امکان بسیار محتمل است که به زودی از ما جلو هم بزنند؛ چون آنها در حال ساخت گیم‌هایی کاملاً حرفه‌ای با انجین‌های گرانقیمتی چون آنریل و مانند اینها هستند که ما هنوز امکانات و سرمایه این کارها را در اختیار نداریم.» فصیحی، مدیر تولید بازی گرشاسپ (سوشيانت سابق) در شرکت فن افزار نظر خود را درباره سير صعودي بازي‌هاي داخلي چنين ابراز مي‌كند: «بازی‌های ایرانی در همه جا به مرور در حال مطرح شدن هستند که این خودش خبر خوبی است. مشکل اصلی همچنان عدم رعایت قانون کپی‌رایت و پایین بودن قیمت بازی‌های خارجی است که باعث می‌شود بازی‌ساز‌های ایرانی هم ناچار شوند با قیمت پایین محصولات خود را عرضه کنند که این نيز خود امر بازگشت سرمایه را دشوار و سخت می‌کند.» او در مورد نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال و بخش بازی آن نيز چنین اظهار نظر می‌کند: «باید کاری کنیم که این نمایشگاه هر چه جذاب‌تر برگزار شود و مخاطبان بیشتر و گسترده‌تری را به خود جلب کند. ضمن اینکه نمایشگاه فرصت خوبی برای تعامل با بازی کننده‌ها و فیدبک گرفتن از کارهای انجام شده است. پارسال نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال همزمان شد با نمایشگاه دوبی که خوشبختانه امسال این مشکل را نخواهیم داشت.» اما بهرام برقعی، مدیر تولید «عصر پهلوانان» در شرکت رسانا افزار انتقادات وارده به نمایشگاه را بیشتر متوجه خود بازی سازان و شرکت‌ها می‌داند و می‌گوید: «اکثر اشکالات و انتقاداتی که طي اين مدت در قسمت بازی‌ها به دوره‌هاي قبلی نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال وارد شده، به خود بازی سازان و نحوه حضور آنها در نمایشگاه بازمی‌گردد. بایستی فضا برای تعامل با گیمرها و بچه‌ها و جوانان علاقه‌مند و فیدبک گرفتن از کارهای انجام شده فراهم شود. در اغلب نمایشگاه‌های بازی خارجی از جمله همین گیمزکان که به همت بنیاد، ما و چند تا از بازی سازهای دیگر داخلي در آن شرکت داشتیم، دو بخش کاملاً مستقل وجود دارد و در واقع هر شرکت بازی ساز دو غرفه دارد. یکی در بخش بیزینس – که خود ما هم در آنجا بودیم – كه تعاملات فنی و تجاری در آنجا انجام می شد و غرفه دیگر در بخش اینترتینمنت بود که مختص مردم و گیمرها بود و بسیار جذاب و زیبا طراحی شده بود؛ طوری كه حتی ممکن بود کسی را که اصلاً به بازی علاقه‌مند نیست جذب کند.» پویا دادگر از شركت‌هاي هنرهاي پويا هم در مورد نمایشگاه می‌گوید: «به نظر من بالقوه فرصت بسیار خوبی است. بازی سازان می‌توانند مشابه نمایشگاه‌های دیگر دنیا بازی‌های خود را به نمایشگاه بیاورند و بازی كنندگان نیز از نزدیک با آخرین بازی‌های ساخته شده در داخل آشنا شوند و در کل این تعامل به شکل مطلوب‌تری صورت گیرد. برگزاری کنفرانس‌های معرفی، مراسم‌های رونمایی و نمایش تریلرهای بازی‌های ساخته شده کارهایی است که متأسفانه تاکنون و در دوره‌های قبلی کمتر شرکتی به آن توجه کرده است.» اما پای صحبت روستايي، مدیر تولید بازی‌هاي تبيان که می‌نشینیم، در مورد نمایشگاه نظرات تازه‌ای دارد: «نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال محمل خوبی است برای شناخت و پیدا کردن جامعه مخاطبان بازی‌ها و روند رو به رشدی هم داشته است. حداقلش این است که مجموعه تبیان و سایر مجموعه‌های فعال در این حوزه، می‌توانند استعدادهای موجود در سطح جامعه را شناسایی کنند تا از آنها استفاده شود و بتوانند پتانسیل‌های موجود در حوزه گیمینگ را بالفعل درآورند. یکی از مشکلات تمام ادوار نمایشگاه، نبود هماهنگی مناسب بین بنیاد ملی بازی ملی بازی‌های رایانه‌ای و معاونت مربوط به رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که باعث افزایش بوروکراسی کار و نهایتاً سردرگمی شرکت کنندگان در نمایشگاه شده است. امیدوارم امسال حضور و تلاش بازی سازان نیز برای نشان دادن توانایی‌های خود در نمایشگاه پررنگ‌تر باشد. ضمن اینکه در این مدت یک ساله برخی از شرکت‌های بازی سازی تجربه شرکت در نمایشگاه‌های خارجی را هم کسب کرده‌اند که می‌تواند برای آنها مفید فایده باشد.» اما وقتی در مورد فعالیت‌های بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در اين يك ساله از بازی سازان سؤال می‌کنیم، اکثر آنان از کمک‌های بنیاد اظهار رضایت می‌کنند؛ گرچه همچنان انتقادهای بسیاری را به ساز و کار آن وارد می‌دانند. پویا دادگر داستان یک سال اخیر خود را با بنیاد چنین روایت می‌کند: «بعد از چاپ مقالات مربوط به بازی «لطفعلی خان زند» در مجله دنیای کامپیوتر و ارتباطات، بنیاد برای حمایت از کار بعدی ما اعلام علاقه‌مندي و آمادگی کرد. ولي بعد از این که ما مقدمات کار را در آبان ماه به انجام رساندیم، بنیادی‌ها عملاً دیگر تمایلی به کمک نشان ندادند. و ما ناچار شدیم با سرمایه ناشرمان(پردیس‌گیم) کار بازی «شمشیر نادر» را با سختی فراوان شروع کنیم. تا اينكه بالاخره اوایل امسال بنیاد قبول کرد به عنوان شریک سرمایه‌گذار به ما کمک کند و در عوض در سود کار نیز شریک شود. به جز این، بنیاد ملی باز ی‌های رایانه‌ای در زمینه تبلیغات از طریق بیلبوردها و نمایشگرهای عریض شهری هم قرار است کمک‌هایی به ما بكند.» اما برقعی دیدگاه‌هاي محافظه‌كارانه‌تری در مورد بنیاد دارد: «از آنجا که من تا حد زیادی از مشکلاتی که بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای با آن دست به گریبان است آگاهم، به نظر من در این یکی دو ساله کارنامه مثبتي داشته است. در زمینه سرمایه‌گذاری و مشارکت در ساخت بازی‌ها (که پیشنهادش را خودم به بنیاد دادم) فعالیت‌هاي خوبي داشته‌اند وهم در بازی ما (عصر پهلوانان) و هم چند بازی دیگر مشارکت داشته‌اند. اما به اعتقاد بنده در زمینه تبلیغات و توزیع می‌توانستند قوی‌تر ظاهر شوند. از جمله کارهای دیگری که بنیاد می‌تواند و به نظر من باید انجام دهد، توجه بیشتر به مسائل پایه‌ای و زیرساخت‌هاست. مسئولان بنیاد می‌توانند به طرق مختلف و با خرید انجین‌های بازی و آوردن آنها به داخل کشور و در اختیار بازی‌سازان قرار دادن، زمینه پیشرفت هر چه بیشتر و سریع‌تر را هم برای بازی‌سازان قدیمی و هم برای تازه واردان به این صنعت فراهم کنند. بنیاد می‌تواند با فراهم آوردن زمینه‌های تکنولوژیک کار و آموزش آنها به بازی‌سازان، از بنیان صنعت گیمینگ را در ایران متحول کند و قدرت بخشد. اما در مجموع و برای آینده معتقدم بهتر است ساز و کار اين نهاد نهایتا ًمستقل از دولت تنظیم شود و پیش برود. به جز این، کاری که بنیاد ملي بازي‌هاي رايانه‌اي برای بازی کنندگان باید انجام دهد، این است که به تنظيم بخش مصرف هم توجه کند. حالا این مهم چه از طریق اصلاح الگوهای مصرف و چه آشنا کردن عموم و مردم با موضوع گیم و برانداختن این تصور غلط نزد پدر و مادرها که گیم چیز بدی است، می‌تواند انجام شود.» روستایی، مدیر روابط عمومی تبیان و مدير تولید بازی‌های این مؤسسه نيز چنين عقايد خود را درباره بنياد ابراز مي‌كند: «بنیاد با توجه به دولتی بودن و تولی‌گری خود می‌تواند نقش محوری را در تمام زمینه‌ها ایفا کند. اما به نظر من باید به قضیه اجرایی‌تر فکر کند تا تشریفاتی‌تر. البته در این یک سال اخیر فعالیت‌های بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای سمت و سوی فعالانه‌تری به خود گرفته است. همین که می آیند بعضی بازی‌ها را انتخاب می‌کنند و نقد و بررسی می‌کنند و بازی‌ها را مطرح می‌کنند، قابل تقدیر و تحسین است اما هنوز جا دارد که مسئولان اين نهاد دولتي تلاش بیشتری کنند و حمایت اطلاع‌رسانی مناسب‌تر و بهتری از حرکت‌های متولیان و مجموعه‌های تولید بازی انجام دهند.» فصیحی نيز در مورد سابقه روابط شرکت خود با بنیاد می‌گوید: «مهم‌ترين کاری که بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای تاکنون برای ما انجام داده، همان سرمایه‌گذاری در پروژه بود که خود کمک بزرگی برای ما بود. ضمن اینکه کارهایی از قبیل بردن شرکت‌های بازی سازی به خارج و برخی وعده‌هایی که برای تبلیغ بازی به ما داده را می‌توان در زمره کارهای مهمی که بنیاد برای ما و بازی سازان دیگر انجام داده يا قرار است انجام دهد، محسوب کرد. از جمله کارهاي مفیدی که بنیاد می‌تواند در این زمینه انجام دهد، هولوگرام دادن به بازی‌های خارجی است که تا حدی از کپی شدن بازی‌ها و فروش بازی‌های کپی جلوگیری خواهد کرد.» موضوع دیگری که به تازگی در عرضه صنعت بازی سازی باب شده است، بحث سامانه رده‌بندی بازی‌های داخلی و خارجی یا همان «اسرا» است که از یک سال پیش توسط بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای اجرایی شد و هدف از آن تمایز بازی‌های مناسب هر گروه سنی و کمک به گیمرها و اولیای بچه‌ها برای انتخاب بازی‌های مناسب هر رده سنی عنوان شد. برقعی در مورد Esra اظهار نظر مي‌كند: «سامانه جدید رده‌بندی اسرا ماهیتاً خوب است و دست کم از نظر اطلاع‌رسانی و باز کردن دید خریدار بازی اعم از خود گیمر و والدین مي‌تواند بسیار مفید و راهگشا باشد.» روستایی از تبیان نیز می‌گوید: «در مورد رده‌بندی بازی‌ها چون هیچکدام از بازی‌ها با فرهنگ و اخلاق جامعه ما منافات ندارد، فکر می‌کنم فقط بحث توانایی گيمر در رده‌بندی اسرا لحاظ شده است.» اما دادگر در این باره نظرمتفاوتی دارد: «در کل من فکر می‌کنم این سیستم فعلی رده بندی اسرا خالی از اشکال نیست. در وهله اول جای بازی سازان در آن کاملاً خالی است. به نظر من بنیاد نبایستی رده‌بندی بازی‌ها را بدون نظر و مشورت انجمن بازی سازان انجام دهد. اين روالي است كه در سراسر دنيا از آن پيروي مي‌شود.» وي گویا دست‌کم برسر رده‌بندی آخرین بازی‌اش، شمشیر نادر، از بنیاد دل پردردی دارد: «اواخر کار هنگام درجه دادن به بازی شمشیر نادر، خیلی ما را اذیت کردند و متأسفانه باید صراحتاً بگویم آقای «م» که در بنیاد مسئولیت این کار را بر عهده دارد در این زمینه بسیار کم‌تجربه و کم‌اطلاع است و چندان درک این کار را ندارد و کمترین همکاری را با ما داشت. که این خیلی به ضرر ما تمام شد. و ادامه اين روال در نهایت هم به صنعت بازی سازی ایران ضربه خواهد زد. ولي با کمک‌های آقايان بیطرف، مینایی و بهفر نبود، مشكل برطرف شد.» دست آخر وقتی از این کارشناسان در مورد چشم‌انداز آتی صنعت بازی سازی ایران می پرسیم، اکثر آنان کاملاً امیدوار و خوشبین هستند. برقعی این نماي روشن را چنین توجیه می‌کند: «چشم‌انداز صنعت گیمینگ را نسبت به گذشته امیدوارانه‌تر می‌بینیم. اما به هر حال محدودیت‌هایی که وجود دارد، پیشرفت ما را کند می‌کند. مثلاً ما الان نمی‌توانیم به راحتی میان‌افزار یا انجین مورد نیاز خود را از خارج تهیه کنیم. در حالی که کشورهای منطقه و همسایه چنین مشکلاتی را ندارند و از این لحاظ فرصت پیشرفت بیشتری دارند. ضمن اینکه من فکر می‌کنم اینکه در داخل کشور فقط به پی‌سی‌گیم‌ها اهمیت می‌دهند، خوب نیست. چون از منظر بازارهای خارجی، امروزه اگر بازی شما مالتی‌پلتفرم نباشد، کمتر ناشری قبولتان می‌کند و اگرهم قبول کند، قیمت‌های بسیار پایینی روی بازی می‌گذارند.» روستایی نیز ضمن اظهار رضایت از کیفیت فعلی بازار، نقش بنیاد را در این آینده روشن چنین توصیف می‌کند: «در حال حاضر ساخت بازی و ورود به صنعت در کشور ما ساده‌تر شده است اما در عین حال رقابت هم شدیدتر شده است و بازی شما باید از کیفیت مطلوبی برخوردار باشد تا بتواند در بازار حداقل فروش را بکند. اما از سوي ديگر بايد به اين موضوع هم اشاره كنم كه به خاطر عدم حمایت، عدم مدیریت، عدم نظارت و خیلی دلايل دیگر از سوي مسئولان امر، با وجود اینکه ایران دست کم در منطقه اول و پیشتاز بود و متولی محسوب مي‌شود، خیلی کشورهای دیگر در منطقه به مرور جای ما را گرفته‌اند و نسبت به ما در این زمینه فعال‌تر شده‌اند و پیشرفت کرده‌اند تا جایی که ما دیگر در بازار منطقه به حساب نمی‌آییم. اینها تهدیدهایی هستند که مسئولان باید توجه جدی به آن کنند و چاره‌اندیشی نمایند تا در آینده آنها جای ما را نگیرند.» و بالاخره فصیحی در این باره چنين اظهار نظر مي‌كند که: «بازخوردهایی که خود ما از داخل و خارج ایران داشتیم، امیدوار کننده بود. اگر تیم‌های ایرانی بتوانند در خارج از ایران حرف‌هایی برای گفتن پیدا کنند، من چشم‌انداز صنعت گیمینگ ايران را بسیار روشن می‌بینم.» بلافاصله پس از اتمام برگزاري اين دوره از نمايشگاه رسانه‌هاي ديجيتال، بازي‌هاي برتر سال معرفي خواهند شد. بایستی دست كم تا پایان اين نمایشگاه صبر کنیم و ببینیم سومین دوره جشنواره و نمایشگاه رسانه‌های دیجیتال در عرصه بازی‌های رایانه‌ای چه دستاورد‌هایی خواهد داشت.

منبع : ایتنا