تلاش دانشمندان برای استفاده از بزاق دهان به جای مورفین

آیا می خواهید یک داروی مسکن داشته باشید که از بزاق انسان ساخته شده است؟ یکی از تحقیقات جدید نشان می دهد احتمالا در آینده نزدیک آن را در بازار خواهید یافت.

گویا آی تی – درد، یک احساس لازم و ضروری است. اعصاب حسی به پوست، بافت ها و اندام های ما ختم می شوند و در اثر گرما، سرما یا فشار، یا توسط مواد شیمیایی که بعد از آسیب دیدگی یک بافت از سلول ها ترشح می شوند، تحریک می گردند.
این عصب ها به سیستم عصبی مرکزی می رسند. سیستم مذکور نورون های موجود در طناب نخاعی را فعال کرده و این امر به نوبه خود باعث برقراری ارتباط با نورون های موجود در بخشی از مغز می شود که قشر مخ نام دارد.

این قشر، باعث می شود درک آگاهانه ای از درد پیدا کنید – یعنی همان “آخ!”
این سیستم به گونه ای تکامل یافته که یک پاسخ سریع تولید کند. تنها کسری از ثانیه طول می کشد تا دست خود را از روی شعله آتش بردارید.
در عین حال که درد، برای بقا و سلامتی انسان ضروری است، مگر آنکه در اثر خودآزاری ایجاد شده باشد، اما درد بیش از حد هم چیز خوبی نیست. خصوصا اگر ادامه داشته باشد. میلیون ها نفر با دردهای مزمن زندگی می کنند. و درد مزمن، چه کمر درد باشد، چه درد مفاصل یا درد نوروپاتیک (نورالژی) می تواند زندگی را برای فرد غیرقابل تحمل کند.

دو قرن با مورفین
در سراسر تاریخ ثبت شده برای زندگی بشر، ما به دنبال موادی بوده ایم که درد ها را از بین ببرد. قوی ترین داروهای مسکن، مخدرها هستند.
مورفین، که از خشخاش (تریاک) تهیه می شود، یک ماده مخدر است که قرنهاست به ماده ای آشنا برای کیمیاگران و پزشکان تبدیل شده است. مورفین، یکی از اولین داروهای مسکن بوده و از سال ۱۸۱۷ نیز به شکل یک داروی خالص در دسترس قرار گرفته است.
مورفین و مخدرهای مصنوعی، مانند کدئین و فنتانیل، به گیرنده های مخدر که روی نورون های موجود در ستون فقرات قرار دارند متصل می شوند و فعالیت آنها را مهار می کنند.
این کار، از ارسال سیگنالهای حس درد به مغز جلوگیری می کند. برخی از سلول های عصبی ما، که در مکانهای کلیدی از مسیر حرکت سیگنالهای درد قرار دارند، ترکیبات مخدری مانند انکفالین ترشح می کنند (آنها جزئی از پروتئین ها هستند).

این انکفالین ها به گیرنده های مواد مخدر متصل می شوند و از رسیدن سیگنالهای درد به مغز جلوگیری می کنند. در دهه ۱۹۷۰، کشف کردیم که مخدرهایی مانند مورفین، کدئین یا فنتانیل، به تقلید از این ترکیبات مخدر طبیعی عمل می کنند.
اما بزاق دهان چه نقشی در این میان دارد؟ در سال ۲۰۰۶، محققان انستیتو پاستور بین المللی در پاریس، یک پپتید به نام اوپیورفین (opiorphin) در بزاق انسان یافتند.
اوپیورفین، شبیه انکفالین است، با این تفاوت که به جای متصل شدن به گیرنده های مواد مخدر برای مهار فعالیت آنها، از شکسته شدن انکفالین ها جلوگیری می کند.
در نتیجه مقدار انکفالین ، که یکی از مسکن های طبیعی موجود در بدن است، افزایش می یابد و سیگنالهای درد مسدود می شوند. وقتی احساس درد می کنید، انکفالین ها ترشح می شوند و اوپیورفین فعالیت آنها را افزایش می دهد. اوپیورفین باید فقط در مکانهایی کار کند که انکفالین در آنها به طور فعالانه ترشح می شود و نباید بر سایر سیستم های عصبی تاثیر بگذارد. بنابراین، بر خلاف مخدرهای معمولی، این ماده باید فقط یک اثر موضعی داشته باشد.
از لحاظ نظری، این ماده همان تاثیر مسکن ها را دارد، اما عوارض جانبی ناخواسته آنها را به همراه ندارد؛ عوارضی مانند اعتیاد، مقاومت در برابر دارو با استفاده طولانی مدت و تنگی نفس.
اوپیورفین با یک نیشگون گرفتن فعال می شود

یک مشکل وجود دارد. اوپیورفین در دستگاه گوارش یا در جریان خون تجزیه می شود، در نتیجه نمی تواند به برخی از قسمت های بدن برسد و درد آن قسمت را مسدود کند.
محققان انستیتو پاستور با شرکت استراگن (Stragen) همکاری می کنند تا نسخه اصلاح شده ای از اوپیورفین به نام STR-324 را بسازند. در این نسخه، ثبات اوپیورفین افزایش یافته است.
STR-324 باید بتواند به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف شود. اما تاکنون فقط فرم تزریقی آن آزمایش شده است.
جدید ترین تحقیق این گروه، که به درد پس از عمل نگاه می کند، نشان داد تزریق STR-324 به موش ها، در تسکین درد آنها بسیار موثر بوده است.
اگر بخواهیم اثرگذاری این دارو را با مورفین مقایسه کنیم، باید بگوییم اثر ضد درد کمتری نسبت به مورفین دارد.
در سال آینده، شرکت تولید کننده STR-324 این دارو را برای اولین بار روی انسان ها آزمایش خواهد کرد.
شواهد موجود نشان می دهند وقتی STR-324 تزریق می شود، برای برخی از دردها بسیار خوب کار می کند. دانشمندان برای نشان دادن آنکه فرم خوراکی این دارو نیز موثر است، با چالش بزرگتری روبرو خواهند بود.

دانشمندان اعلام کرده اند در سال ۲۰۱۹ یک پژوهش بالینی روی دردهای نوروپاتیک (درد ناشی از مشکلات خود عصبها، نه ناشی از آسیب دیدگی بافت ها) انجام خواهند داد.
درد نوروپاتیک در میان افراد مبتلا به دیابت کنترل نشده بسیار شایع است و می تواند بعد از عفونت های ویروسی ایجاد شود.
درد نوروپاتیک و سایر سندروم های درد مزمن، به دشواری درمان می شوند و اغلب در برابر داروهای مخدر معمولی مقاومت می کنند.
اگر STR-324 به اندازه سایر مخدرها برای تسکین درد نوروپاتیک موثر باشد، پس می توان آن را به عنوان یک مسکن جدید به رسمیت شناخت. البته “اگر”!. محققان هنوز این نوع درد را در آزمایش های خود وارد نکرده اند.

مزیت اصلی STR-324 نسبت به مخدرهای معمولی، آن است که این ماده باعث دپرسیون تنفسی، یعنی کاهش نرخ تنفس، نمی شود.
مرگ و میر ناشی از مصرف مخدرها به این اثر جانبی مربوط می شود.
در حال حاضر یک مخدر متصل به گیرنده وجود دارد که بوپرنورفین نامیده می شود. شدت دپرسیون تنفسی ناشی از مصرف این ماده، از داروهایی مانند مورفین و فنتانیل کمتر بوده و مشکلات بالینی قابل توجهی ایجاد نمی کند.
داده های مربوط به اثر STR-324 امیدوارکننده هستند. این ماده با روشی متفاوت کار می کند تا از لحاظ نظری یک اثر هدفمندتر از مخدرهای معمولی روی سیستم های درد داشته باشد.
برخی شواهد علمی به دست آمده اند که نشان می دهند این دارو در تسکین دردهای مزمن موثر است، هر چند که اثر آن بسیار خفیف می باشد. جهان به مسکن های جدیدی نیاز دارد و در نهایت، فقط داده های حاصل از آزمایش های بالینی هستند که نشان می دهند STR-324 امید جدیدی برای افرادی که با دردهای مزمن زندگی می کنند به همراه خواهد داشت یا خیر.