کشف یک راز جدید از هسته داخلی خورشید

درونی ترین منطقه ی خورشید، از چشم های ما پوشیده است و به نظر می رسد که مخفی بودن این بخش، موجب شده است راز بزرگی در مورد این هسته کشف نشده باقی بماند.
برای نخستین بار دانشمندان توانسته اند چرخش هسته خورشید را با دقت اندازه گیری کنند و متوجه شدند که سرعت چرخش هسته با سطح این ستاره متفاوت بوده و حدود چهار برابر سرعت سطح خورشید است.

گویا آی تی – در حالی که محققان پیش از این احتمال داده بودند که چرخش هسته ی خورشید، هم گام با چرخش سطح آن نیست، تاکنون هیچ روشی برای اطمینان از درستی این مطلب وجود نداشت- و بسیاری از آن ها تصور می کردند که خورشید به صورت یک جسم واحد، مشابه یک چرخ و فلک یکپارچه به دور خودش می چرخد.
اما آخرین داده های به دست آمده از رصد خانه‌ی خورشیدی و هلیوسفری سوهو (SOHO) متعلق به آژانس فضایی اروپا (ESA) و ناسا، نخستین شواهد از نوعی موج گرانشی با فرکانس پایین را نشان می دهد که در خورشید جریان داشته و کلید اصلی اندازه گیری سرعت چرخش هسته است.
اریک فوسات یکی از فضانوردان در رصد خانه ی Cote d’Azur در فرانسه می گوید:” حدود چهل سال است که ما به دنبال این موج گرانشی گریزان در خورشید می گردیم و اگرچه تلاش های قبلی نشانه هایی از وجود این موج را در اختیار ما قرار داده بودند، هیچ کدام از آن ها تا این اندازه واضح نبوده اند”.
“بالاخره ما توانستیم نشانه های وجود این امواج را بدون هیچ ابهامی به دست آوریم.”
تا پیش از این کشف، دانشمندان توانسته بودند امواجی را که فرکانس بالایی دارند، و امواج اولیه یا فشاری (امواج پی) نامیده می شوند اندازه گیری کنند، که از لایه های خارجی خورشید عبور کرده و در سطح آن به آسانی قابل تشخیص هستند.

اما نوع دیگری از امواج، به نام امواج گرانشی یا امواج جی (g) در لایه های داخلی خورشید جریان دارند و در حالی که می توانند در مورد رفتار هسته خورشید اطلاعاتی در اختیار ما بگذارند، هیچ نشانه ی واضحی در سطح خورشید ندارند.
فوسات اینگونه توضیح می دهد:” نوسان های خورشیدی که تاکنون مورد مطالعه قرار گرفته است مربوط به امواج صوتی بوده است، اما در خورشید باید امواج گرانشی هم وجود داشته باشد، که مانند امواج دریا، دارای حرکات فراز و نشیبی و هم چنین حرکات افقی هستند.”
با استفاده از مجموعه داده های شانزده ساله فضاپیمای سوهو، محققان توانستند با تحلیل زمانی که طول می کشد تا یک موج صوتی از درون خورشید عبور کرده و مجددا به سطح برسد، نوعی از موج گرانشی را به نام حالت جی را شناسایی کنند. مدت زمانی که برای عبور این موج لازم است، ۴ ساعت و ۷ دقیقه تعیین شده است.
با بررسی داده های به دست آمده دانشمندان مجموعه ای از نوسان ها را – مشابه حرکت پر سر و صدای امواج زیر اب- کشف کردند که نشان می دهد امواج گرانشی جی، چگونه موجب لرزش هسته ی خورشید می شوند.

نتایج نشان می دهد که هسته ی خورشید هر هفته یک بار به دور خودش می چرخد، که تقریبا چهار برابر سریع تر از چرخش سطح و لایه های میانی خورشید است: چرخش مناطق استوایی حدود ۲۵ روز و چرخش در قطب ها ۳۵ روز به طول می انجامد.
برنارد فِلِک، یکی از دانشمندان پروژه ی سوهو از مرکز پروازهای فضایی گادارد ناسا می گوید:” این یافته ها بزرگترین نتایج سوهو در دهه اخیر و یکی از برجسته ترین کشفیات به دست آمده در عمر بهره برداری از این رصدخانه است.”
اما در مورد آنکه این اختلاف دورانی چگونه پدید آمده است، بهترین حدس دانشمندان حاکی از آن است که این اختلاف ناشی از شرایط خورشید در آغاز تولد این ستاره است.
حدس دانشمندان آن است که پرتوها و بادهای خورشیدی که از خورشید ساتع می شوند، می توانند سرعت لایه های خارجی این کره را کاهش دهند – اما به دلیل سطحی بودن این تأثیرات، چرخش هسته داخلی خورشید دست نخورده باقی مانده است.
یکی از اعضای تیم، روجر آلریچ فضانوردی از دانشگاه کالیفرنیا می گوید:” محتمل ترین توضیح آن است که چرخش هسته از زمان تشکیل خورشید در حدود ۶/۴ میلیارد سال پیش، اینگونه باقی مانده است.”

“توجه به این موضوع که ممکن است ما نشانه هایی از خصوصیات خورشید در زمان تشکیل این ستاره را به دست آورده باشیم، بسیار شگفت آور و هیجان برانگیز است.”
به هر حال این کشف برای فضانوردان بسیار مهم است و اکنون که پس از سال ها وجود امواج گرانشی را در خورشید تأیید کرده اند، محققان می گویند تازه در ابتدای راه قرار داریم.
فوسات می گوید:” کشف اطلاعاتی واقعی در مورد هسته ی درونی خورشید و اندازه گیری غیر مستقیم سرعت چرخش آن برای نخستین بار، بسیار جالب و حیرت انگیز است.”
“اما در حالی که با این کشف، تکلیف چند دهه جست و جو و کاوش مشخص شده است، پنجره ای جدید در مورد ویژگی های فیزیکی خورشید پیش روی ما باز شده است.”