ساعت بیولوژیک بدن؛ جعبه سیاه حیات انسان
سه دانشمند آمریکایی، مایکل راسباش، عضو هیأت علمی دانشگاه براندیس، مایکل دبلیو یانگ، استاد دانشگاه راکفلر و جفری سی هال، عضو دانشگاه مین، به سبب تحقیقاتی که در رابطه با ساعت بیولوژیک بدن انسان داشتند جایزه نوبل پزشکی را دریافت کردند.
گویا آی تی – ساعت بیولوژیک بدن یا همان ریتم شبانه روزی عامل برخی تغییرات مهم در بدن انسان از جمله خوابیدن انسان در شب است. این ساعت، که در سلول های تمامی موجودات زنده، اعم از انسان ها، جانوران، گیاهان و قارچ ها، وجود دارد، قادر به تنظیم هورمون ها، دما و متابولیسم بدن می باشد. ساعت بیولوژیک بدن در صورتی که دچار اختلال شود در کوتاه مدت تأثیراتی منفی بر روی حافظه بر جای می گذارد و در بلند مدت ممکن است موجب دیابت نوع دوم، حمله قلبی و حتی سرطان شود.
آن چه که این سه دانشمند قادر به انجام آن شده اند این است که توانسته اند نحوه ی عملکرد داخلی ساعت بیولوژیک بدن را مشخص و روشن سازند.
ساعت بیولوژیک در ژن مگس میوه
کشف ساعت بیولوژیک در ژن مگس میوه موردی بود که فعالیت این سه دانشمند را به سوی تشریح فرآیند ساعت بیولوژیک در بدن سوق داد. آن سه، که از سال ۱۹۸۴ تحقیقاتشان را آغاز کرده بودند، پس از آن که توانستند ژن پریود را در مگس میوه ایزوله کنند، متوجه این امر شدند که پروتئین PER که به وسیله ی این ژن کدگذاری می شود شب ها وجود داشته و در طول روز از میان می رود. اینگونه بود که راسباش، هاول و یانگ ساعت بیولوژیک بدن را در ژن مگس میوه کشف کردند.
اما یانگ، سال ها بعد موفق به کشف برخی ژن های ساعتی دیگر شد که می توانند بر روی ثبات پروتئین PER تأثیر بگذارند. به این ترتیب یانگ، به همراه راسباش و هاول دریافتند که هر اندازه که سطح پروتئین PER از ثبات بیشتری برخوردار باشد ساعت بیولوژیک کندتر و آهسته تر حرکت می کند و هر اندازه از ثبات پروتئین PER کم شود سرعت حرکت ساعت بیولوژیک افزایش می یابد.
پس می توان گفت که علت سحرخیزی برخی افراد به سبب ثبات در پروتئین PER بوده و شب زنده داری افراد به سبب بر هم خوردن ثبات پروتئین PER می باشد.
تعیین مکانیسم ساعت بیولوژیک بدن انسان
مایکل هستینگز، دانشمندی که در آزمایشگاه MRC کمبریج مشغول تحقیق در مورد ساعت بیولوژیک بدن است،بر این نظر است که ساعت بیولوژیک بدن را می توان جعبه سیاه حیات انسان دانست.
آنچنان که در بیانیه کمیته نوبل پزشکی آمده، ساعت بیولوژیک بدن موجب تعیین عملکرد بدن در طی روز شده و می تواند بر میزان و نوع خواب، دما، هورمون و مواردی دیگر تأثیرگذار باشد.
افزون بر این، زمانی که نوعی عدم هماهنگی میان ساعت بدن انسان و محیط اطراف ایجاد شود، سلامت فرد به خطر می افتد. با توجه به این مورد، می توان گفت از آن جا که زندگی ما در قرن بیست و یکم با ساعت بیولوژیک بدن ما آنچنان هماهنگی ندارد پس هر یک از ما در معرض خطر ابتلا به بیماری های گوناگونی هستیم. افزون بر تعیین مکانیسم ساعت بیولوژیک بدن، این سه دانشمند با تحقیقاتشان موجب افزایش سطح دانسته ها در مورد اهمیت خواب سالم شدند.
غیر منتظره بودن جایزه نوبل پزشکی برای این سه دانشمند
جایزه نوبل پزشکی سال ۲۰۱۷ به طور غیر منتظره ای به راسباش، یانگ و هال داده شد. در حالی که همگان گمان می کردند که جایزه ی امسال به تحقیقات در مورد ایمون تراپی (یعنی استفاده از سیستم دفاعی بدن جهت مقابله با سرطان) داده خواهد شد، اما این جایزه به تحقیقات در مورد ساعت بیولوژیک بدن داده شد. جالب است بدانید که نام راسباش، یانگ و هال در میان فهرست نامزدهای احتمالی برای دریافت جایزه نوبل پزشکی وجود نداشت و زمانی که از طریق تلفن به آن ها اطلاع داده شد که برنده ی جایزه ی نوبل پزشکی شده اند، این امر را یک شوخی پنداشتند.
گفتنی است که جایزه ی نوبل پزشکی سال پیشین به پروفسور یوشینوری اسومی از ژاپن تعلق یافت. این جایزه به سبب کشف مکانیسم اتوفاژی به او داده شد. مکانیسم اتوفاژی به تخریب و بازیافت اجزای سلول به وسیله ی خود سلول گفته می شود و از نقشی مهم در درمان برخی بیماری ها، همچون دیابت و سرطان، برخوردار می باشد.